Onze Taal. Jaargang 60

[p. 13]

Reacties

In het oktobernummer (blz. 10) besloot Frank Jansen zijn artikel over ‘citaatuitluiders’ met de volgende alinea:

‘16 “Koppen dicht!” hielden de leerlingen zich koest.

Zin 16 maakt zo'n grote sprong dat hij onduidelijk wordt. De zin is onaanvaardbaar omdat de geciteerde en het onderwerp van de inbeddende zin naar dezelfde persoon moeten verwijzen.’

Kernachtiger dan de volgende kan een reactie nauwelijks zijn!

■ Citaatuitluiders (1)
H. Brandt-Corstius

17 ‘Is dat zo?’ hoorde Jansen van H.B.C.

■ Citaatuitluiders (2)
Bemard van Bossum - adjuncthoofdredacteur Algemeen Dagblad

Met bijzondere interesse las ik de bijdrage ‘Citaatuitluiders in sportverslagen’ van de heer Jellema in het oktobernummer van Onze Taal. Tot mijn verbazing las ik in de kanttekening van redacteur dr. F. Jansen dat in de boezem van de redactie meningsverschil bestaat over de toelaatbaarheid van sommige constructies.

De chef van de sportredactie van het Algemeen Dagblad, Lex Muller, en ik verkeren in de veronderstelling dat Muller de uitvinder of ten minste een van de grondleggers van de citaatuitluider is. Maar ik betreur deze uitvinding al jaren. Ik vind dat de hijgerige citaatuitluiders de krant ontsieren; ik was er tot het oktobernummer van Onze Taal van overtuigd dat ze uit den boze zijn en ik zou ze het liefst zien verdwijnen. Ik ben benieuwd naar de argumenten van de voor- en de tegenstanders van de citaatuitluiders. Welke constructies zijn wél aanvaardbaar?

■ Citaatuitluiders (3)
Lex Muller - chef-sport Algemeen Dagblad

Al in de jaren zeventig ben ik, vrijwel zeker als eerste in de Nederlandse sportjournalistiek, begonnen met de zogenoemde ‘citaatuitluiders’. De hoofdredactie gruwde van mijn vondst en kon het nieuwtje bepaald niet waarderen. Ik kreeg het verwijt te horen dat ze strijdig zouden zijn met de Nederlandse taal. Ik heb dat toen laten uitzoeken door een deskundige. Het gebruik van citaatuitluiders was vaak gewaagd en niet zelden gekunsteld, maar wel degelijk aanvaardbaar. Al kreeg ik het advies op te letten met de constructie van mijn bedenkselen.

In Onze Taal komen voorbeelden voor waarvan ik zelf griezel. In de loop der jaren heb ik geleerd het gebruik te matigen en te waken voor rariteiten. Maar ik weiger de citaatuitluiders op te doeken, omdat de Nederlandse taal toch al zo dreigt te vervlakken. Het is me te gemakkelijk en te saai om in een verhaal een citaat te beëindigen met ‘zegt...’ of ‘aldus...’

In nieuwszaakjes ben je, meen ik, verplicht de zinnen enigszins simpel te houden. In wat langere artikelen mag je best je fantasie aanspreken. Wie de sport van het AD volgt, zal geregeld grappige en minder geslaagde citaatuitluiders aantreffen, en zeker ook op foutieve voorbeelden stuiten.

■ Alfa's én bèta's, laat u bijstaan!
J.J.M. van den Heijkant - Iwakuni, Japan

Ik heb erg genoten van het artikel ‘Tussen alfa en bèta’ van Martin de Koning in Onze Taal nummer 6 1991, waarin de auteur de (bijna) onoverbrugbare kloof tussen ‘analfabete alfa's’ en ‘a-technische bèta's’ illustreert aan de hand van zijn eigen ervaringen met de handleiding voor de cv-installatie.

Hoewel ik zelf wél technisch ben aangelegd, heb ik ook vaak moeite met handleidingen voor technische apparaten, van horloges tot torsiemeters; en als je de werking al begrijpt, erger je je vaak aan de hinderlijke onjuistheden in de handleiding.

Maar als ‘bèta-lezer’ zit me zijn verwijt een beetje dwars. Naar mijn idee is de onduidelijkheid ook vaak te wijten aan een ongelukkige vertaling van de originele tekst (gedaan door een ‘self-made’-vertaler zonder technisch inzicht?).

De Konings verzoek om een tekeningetje kan ik ook onderschrijven, maar dan wel een tekeningetje dat iets duidelijk maakt en de essentie weergeeft. Hier in Japan kan ik gebruiksaanwijzingen niet volgen omdat ik geen Japanse karakters kan lezen, dus is mijn hoop gevestigd op de tekeningen. Maar als die alleen een vingertje laten zien dat naar een knopje wijst, schiet ik er niets mee op.

Kortom: handleidingen voor apparaten zijn over de hele wereld aan verbetering toe! Daarom een oproep aan de handleidingenschrijvers: laat u bijstaan door communicatiedeskundigen. (Er is een opleiding Techniek en Maatschappij aan de Technische Universiteit Eindhoven die dit onder andere als aandachtspunt heeft.) En een oproep aan de vertalers: laat u van advies voorzien door een technicus met kennis van zaken.

■ Van kop- naar hoofdtelefoon
Drs. C. Blomberg - Almere

In Onze Taal van oktober 1991 vertelt J. Renkema op blz. 6 dat deskundigen zestig jaar geleden het germanisme koptelefoon wilden vervangen door hoofdtelefoon. Van het laatste woord is volgens hem sindsdien niets meer vernomen.

Renkema geeft hiermee aan dat hij de afgelopen jaren niet is gesignaleerd in een winkel voor geluidsapparatuur. Koptelefoons zijn niet meer te koop, en juist hoofdtelefoons zijn er in alle soorten en maten.

Ik vermoed dat de detailhandel het woord koptelefoon plat vond klinken; een drogist verkoopt ook geen middeltjes tegen koppijn. En zo is het Nederlands na zestig jaar dan toch een germanisme armer.