Onze Taal. Jaargang 60

[p. 8]

De schaapsstal is verdwenen

C. Kostelijk - Heiloo

Als u om een synoniem voor het woord schaapskooi wordt gevraagd, wat is voor u dan de meest gewone vorm: schaapsstal of schapenstal? Mijn keus zou zijn: schaapsstal. Zou zijn, want er valt officieel weinig keus (meer) te maken. Schaapsstal bestaat sinds 1936 eigenlijk niet meer in het Nederlands. In het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT), deel XIV 1936, heeft men korte metten gemaakt met de citaten waarin schaapsstal voorkwam.

In kolom 153 van het WNT treft men het lemma schapenstal aan. Dit woord wordt vergezeld door vier citaten: 1 x met schaepsstalle, 1 x met schaepsstal, 1 x met schaepstal (van Vondel), 1 x met schapenstal (aangetroffen in het werk van de Vlaming Conscience). Deze citaten gingen in de hoed van de redacteur en hieruit toverde hij slechts één woord, schapenstal, met als verklaring in kolom 155: ‘De samenst. die zoowel met schaap- of schaaps- als met schape- of schapen- voorkomen zijn slechts eenmaal, en wel in den thans meest gewonen vorm opgenomen.’ Zonder gewetensbezwaren koos men voor schapenstal, terwijl drie van de vier citaten een vorm van schaapsstal geven.

De lexicografen uit onze tijd is blijkbaar ontgaan hoe subjectief de opbouw van dit lemma in het WNT is. In elk geval sluiten de handwoordenboeken van Van Dale en Koenen zich bij de zeer persoonlijke beslissing van de WNT-redacteur aan.

Men kan uit het bovenstaande concluderen dat de redacties van latere woordenboeken blindelings op het gezag van het WNT hebben vertrouwd. Bij een zo belangrijke zaak als het schrappen van een uitstekend Nederlands woord is het zaak de ogen en oren goed open te houden en ook zelf na te gaan of er aanleiding is een woordvorm te schrappen uit het Nederlands.

Ik heb mijn constatering over schaaps-/schapenstal voorgelegd aan de lexicograaf prof. dr. P. van Sterkenburg, hoofdredacteur van de Hedendaagse Van Dale (NN). In zijn reactie schreef hij mij: ‘Het probleem van de schapenstal verraste mij zeer. Bevestigd wordt in elk geval welke autoriteit het WNT geniet bij handwoordenboeken van onze taal. Persoonlijk en hoogst arbitrair is de beslissing van de redacteur van het WNT wel. De redacties van de hedendaagse woordenboeken zouden er eveneens goed aan doen de taalwerkelijkheid in hun produkten te beschrijven. Ik zeg u in elk geval gaarne toe in de tweede druk van NN het trefwoord schaapsstal op te nemen, omdat het recht doet aan de actuele taalsituatie. Overigens is er in onze taal ook nog zoiets als de regel der analogie. Schaapskooi (zie NN) zou wel verantwoord zijn en schaapsstal niet!’^*

Dit artikel is een kleine poging tot herwaardering van schaapsstal.

* In de tweede druk van de Hedendaagse Van Dale (1991) vinden we inderdaad het nieuwe trefwoord schaapsstal; schapestal is als lemma geschrapt.