Taal-curiosa
Jules Welling
De Tokmachone
Als de ruitenwissers het begeven, hoef je je auto niet aan de kant te doen. Als de wieldoppen eraf rollen, kun je nog steeds voort; maar stel dat de ongelukken zich opstapelen - de voorruit is weggeblazen, de spiegel is afgebroken, de versnelling in het ongerede, geen druk meer op het rempedaal - ja, dan wordt het gevaarlijk.
Met een normale typemachine zullen alle ongemakken niet zo gauw tegelijk komen, maar het is curieus voor een keer te veronderstellen dat dat wel zou kunnen: een soort slap-stick in de taal.
Piet Damstra uit Eindhoven zond mij een prachtig ‘tien-kleine-negertjes’-gedicht toe, dat grotere bekendheid verdient. Het heet ‘De Tokmachone’.
Ik moet het principe even uitleggen: Damstra heeft een tweedehands tikmachine gekocht, waarvan de letter i weigert. Noodgedwongen kiest hij daarvoor een andere letter, de o:
Weet je wat ok van mojn zakgeld
Een tweedehands tokmachone
doe ok voor een toentje hebben mocht
Het os natuurlojk even wennen
want ok tok nog noet zo vlot.
Bovendoen mos ok een letter
want dat staafje os kapot.
Ok zal doe laten repareren;
het os mosschoen een kleonogheod,
maar ok moet er wel voor sparer.
Hé, ok ber weer eer letter kwojt.
In het laatste kwatrijn verliezen we de n; daarvoor komt de r in de plaats.
Wel verdraaod, wat eer tegervaller;
Het os jammer dat het de x roet os
wart daar zou ok wel zorder kurrer.
Ok zoa dat ok waar aar lattar mos.
Fase 3: de n valt weg en wordt vervangen door een r, de e wordt een a. De vierde regel van dit kwatrijn lijkt wel Middeleeuwse poëzie.
Dat os toch wal arg varvalard
ok zoa mat aars maar wat ar staaf.
Ar daar gaaf da volgarda laffar
ru bar ok foch warkalojk kwaad.
In dit quasi-Scandinavische kwatrijn wordt de t vervangen door een f.
Ok dachf aar voordaalfja fa habbar
maar haf blaak halaas aar grofa sfrop.
Ok kar maf aars aar pofluud kupar
warf mojr zakgald, daf us up.
Dit schijnbare abracadabra zit prachtig in elkaar. Het lijkt een soort smurfen-taaltje - en dat is het natuurlijk ook - maar schrijf maar eens zo'n vers!
Het ultieme ‘tokvers op de tokmachone’ bestaat uit één letter.
Auteursrechtelijk beschermd