Onze Taal. Jaargang 60

[p. 26]

Van woord tot woord
Marlies Philippa
Ver weg en dichtbij

Hoe de situatie in de Golf in januari is, kan ik bij het schrijven van dit stuk (eind november) niet zeggen. Ik beperk me daarom tot wat opmerkingen over de aardrijkskundige namen in het Golfgebied: het ABN (Actiecomité Buitenlandse Namen) leeft nog steeds!

Om welke Golf het gaat, weet iedereen. Maar hoe kun je die Golf het best noemen? Al zeggen wij meestal Perzische Golf, toch zijn er heel wat landen die over Arabische Golf (of een vertaling daarvan) spreken. Wat valt te prefereren? Aan de Golf ligt (lag?) Koeweit. De inwoners daarvan worden steeds vaker als Koeweiti's in plaats van Koeweiters aangeduid.

Dat de afleiding op -i van bewonersnamen uit het Midden-Oosten terrein wint, blijkt vooral uit Israëli, maar ook uit Iraki en Saoedi. Betsy Udink merkt in haar boek Achter Mekka op dat de ‘expats’ in Saoedi-Arabië ‘steeds spreken over Saudi's in plaats van Saoediërs’ (blz. 29). Haar stoort dat. Mij minder. Er is niets tegen de i-uitgang. Mij irriteert slechts de -au- waar het -aoe- moet zijn: hierdoor dreigt een verkeerde uitspraak.

Volgens de ANS (Algemene Nederlandse Spraakkunst) zijn de varianten op -i aanvaardbaar; het verwerpelijke ANP-boekje (Schrijfwijze van buitenlandse namen) rept er niet over. Wat mij opvalt, is dat degenen die Iraki's zeggen, meestal het bijvoeglijk naamwoord Irakees gebruiken, terwijl de Irakezen-sprekers het op Iraaks houden.

● Hollands is als Vlaams

Wat dichter bij huis ligt het verdeelde België. Vorig jaar heb ik in het januari-nummer van Onze Taal (blz. 19) geschreven dat binnen de Kiliaanstichting een team van Nederlandse en Belgische specialisten aan een geheel nieuw wetenschappelijk etymologisch woordenboek werkt. P. Daled verwijt mij op blz. 139 (juli/augustus 1990) dat ik hier het woord Belgische gebruik. Hij vindt dat ik Vlaamse specialisten had moeten schrijven en hij wijst er fijntjes op dat Kiliaan een echte Vlaming was.

Mijn reactie is tweeledig. Enerzijds wilde ik uitsluitend de nationaliteit van de specialisten aangeven (er zitten ook Friezen bij!); anderzijds kan ik het als taalkundige en dialectoloog niet opbrengen een Leuvenaar of een Leopoldsburger uit Vlaanderen te laten komen. Dat is bijna net zo erg als wat Dick Dolman in de Volkskrant van 24 november 1990 signaleert: ‘Door Europa scheuren de vrachtwagens van Jelle de Vries, Leeuwarden, Holland.’ Sinds de Gouden Eeuw voelen de Hollanders (= de inwoners van Noord- en Zuid-Holland) zich superieur en helaas accepteren veel andere Nederlanders deze superioriteit. Laat ik om het onjuiste gebruik van de begrippen Holland en Vlaanderen nader toe te lichten iets citeren uit het boek Taal. Het grote avontuur van H.J. Störig (Nederlandse bewerking door Jef Vromans; Aula 1988, blz. 186-187):

‘In de spreektaal heet de cultuurtaal ook wel, ten onrechte, Hollands. Dit gebruik treffen we ook in andere talen aan. Veel buitenlanders blijven “Nederland” en “Nederlands” hardnekkig aanduiden met Hollande en hollandais (Fr.), Holland en holländisch (Du.) (hoe vaak hebben we op de Duitse autowegen geen vrachtwagens zien rijden die “Geflügel aus Holland” vervoerden!), enz. Dit “misbruik” is overigens wel te verklaren: voor het internationale verkeer zijn de vertalingen van “Holland(s)” veel uniformer en sneller te herkennen dan die van “Nederland(s)”. Om maar één voorbeeld te geven: in het Finse Alankomaat is maar moeilijk “Nederland” te herkennen, terwijl Hollanti (voor “Holland)” heel wat duidelijker is. Maar dit excuus geldt niet voor taalkundigen (...).
De standaardtaal van het Nederlandstalige deel van België wordt (vanuit zuiver linguïstisch oogpunt bekeken eveneens ten onrechte) ook vaak Vlaams genoemd. Deze term dient namelijk alleen gebruikt te worden om de dialecten van Oost- en West-Vlaanderen aan te geven. Als zodanig is “Vlaams” een terecht gebruikte benaming, die gedurende de Middeleeuwen en eigenlijk tot in de 19e eeuw een taal en literatuur aangeeft die een niet te onderschatten rol heeft gespeeld in de taal- en cultuurgeschiedenis van de Lage Landen (...).
Met het buurland Frankrijk onderhield Vlaanderen intensieve handelsbetrekkingen. Voor de Franstaligen werd het woord “flamand” langzamerhand de term voor álle dialecten in de Nederlandstalige gebieden. En sinds de 19e eeuw, na de onafhankelijkheid van België, wordt die benaming door hen abusievelijk zowel voor de in het héle Nederlandstalige deel van België gesproken spreektalen als de daar gesproken standaardtaal (die dus Nederlands moet heten) gebruikt.’

In het Vlaams vertaald

Het gebruik van de term Vlaams naast Nederlands brengt in andere buitenlanden dan België verwarring teweeg. Men denkt dat het om verschillende talen gaat. Zo adverteert het Amerikaanse tekstverwerkingsprogramma Multi Langual Scholar dat het 32 talen in schrift kan brengen, waaronder Arabisch en Grieks, maar ook Dutch en Flemish. Nederlands van nu, het tweemaandelijkse tijdschrift van de Vereniging Algemeen Nederlands, de ‘Vlaamse’ zustervereniging van Onze Taal, ontdekte dat een Engelse firma (Beldray uit Bilston) een trapleertje op de markt had gebracht met een gebruiksaanwijzing in zes talen: Engels, Frans, Duits, Spaans, Nederlands en Vlaams. In het maart/aprilnummer werd een gedeelte van de Engelse tekst afgedrukt met de vertalingen in de laatste twee ‘talen’ ernaast. De verschillen bleken van ondergeschikt belang te zijn.

Ik wil nog iets zeggen over Kiliaan. Hij is geboren in Duffel en gestorven in Antwerpen. Hij was dus geen Vlaming, maar een Brabander!