Onze Taal. Jaargang 56

Vraag en antwoord
Redactie Onze Taal

‘Ik heb nooit geen hekel gehad aan school’, merkte een bejaarde Leidse eens op in een vraaggesprek. Ze bedoelde er overduidelijk mee te zeggen dat ze helemaal geen hekel aan school had gehad.

Drukte ze zich correct uit? Niet volgens de schoolmeester. Volgens hem vloeit uit haar zin logischerwijs maar één betekenis voort, namelijk dat de spreekster voortdurend een hekel had aan school. Twee ontkenningen heffen elkaar immers op. Min maal min wordt plus: niet onjuist is juist.

Dat lijkt helemaal juist. Toch heeft de schoolmeester een probleem: iedereen die zo'n zin hoort, kiest meteen de goede betekenis. Misverstanden hebben we nog nooit meegemaakt. Dat komt door de manier waarop de zin uitgesproken wordt, namelijk ongeveer zo:

[nooit   hekel
geen   ge
Ik heb     had aan school.]

Geen wordt tamelijk terloops uitgesproken en krijgt minder nadruk

[p. 73]

dan nooit. De woorden hadden ook heel anders kunnen klinken:

[geen
nooit (.)   hekel ge
Ik heb   had aan school.]

Uit deze zin leidt iedereen af dat de spreker voortdurend een hekel had aan school. De ‘logische’ wet ‘min maal min wordt plus’ klopt dus niet. We kunnen de verhouding tussen woorden in de zin niet meteen gelijkstellen met een vermenigvuldiging. Wie schrijft, laat zijn woorden niet walsen. De beslissende nuance van de melodie ontbreekt in de schrijftaal en geeft bij nooit geen, nergens niet, nooit niet en consorten kans op misverstanden. Daarom is er geen enkel bezwaar tegen dit type dubbele ontkenningen in de spreektaal, maar ontraden we het gebruik ervan in de schrijftaal.