Onze Taal. Jaargang 56

Reacties

Beperkte spellingwijziging
Gerart van der Klugt - bestuurslit Vereniging voor Wetensgappelike Spelling (VWS) - Leiden

In Onze Taal nummer 2/3 meldt J. de Rooij op blz. 33 in zijn Naschrift dat de VWS niet het opheffen propageert van het verschil tussen ei en ij en tussen au en ou. Dit is niet helemaal juist. De VWS was en is vóór een uniforme spelling van de ei/ij en de au/ou(auw/ouw)! Wel is waar dat ei/ij en au/ou geen deel uitmaakten van het pakket wijzigingsvoorstellen waarmee de VWS de laatste jaren naar buiten trad. De reden daarvan was: opnemen in het pakket betekende een knoop doorhakken ten gunste van ei of ij, respectievelijk van au of ou.

Beide mogelijkheden hebben hun argumenten pro en contra. De keuze is verdraaid moeilijk. Dus hield de VWS ze maar buiten het wijzigingspakket. De vervelende consequentie daarvan bleek te zijn dat we bestookt werden met kritiek in de trant van: ‘Waarom wel dit-en-dat, en dan nog wel zus-enzo, en waarom niet de veel belangrijkere ei/ij?’ Onze presentatie is momenteel dan ook anders: aangeven wat onzes inziens broodnodig aan de spelling verbeterd moet worden, maar zonder ons op èlk onderdeel vast te pennen op de exacte verandering. Dat de werkwoordsspelling centraal staat, zal geen verwondering wekken. Ook een uniforme schrijfwijze voor ei/ij en au/ou staat hoog genoteerd; maar een keuze zal de VWS (voorlopig) niet maken.

De Rooij wijst er voorts op dat naarmate wijzigingen ingrijpender zijn, de consequenties groter zijn: ‘de boeken van nu en vroeger worden minder goed leesbaar, heel wat bestaande teksten zullen omgespeld moeten worden’. In een verbeterde spelling zoals de VWS die voor ogen staat, zal er maximaal gemiddeld één letter veranderen op zeven woorden. Onze ervaring is dat zulke teksten zeer goed leesbaar blijven, zelfs voor hen die er voor het eerst mee worden geconfronteerd. Onze schatting is dan ook dat er maar heel weinig teksten (direct) hoeven te worden omgespeld; onder meer wel voor het aanvankelijke leesen spelonderwijs. Ik durf met een gerust hart te citeren uit de circulaire van de minister van OK&W van 23-8-1955 over de schrijfwijze op scholen: ‘De invoering van de nieuwe regeling behoort mijns inziens vooralsnog geen aanleiding te zijn thans in gebruik zijnde en nog niet versleten boeken door nieuwe te vervangen.’

[p. 72]

Juridische puzzel
Drs. H.M. van Rooy - neerlandicus, Den Bosch

Enkele dagen voor het verschijnen van het aprilnummer van Onze Taal, met daarin op blz. 38 het artikel ‘Lekenmoraal voor juristen’ van A. Maes, kreeg ik de volgende tekst van een advocaat onder ogen.

‘Geachte heren,

Ingesloten gaat nog een exemplaar van de memorie van grieven, die ‘voorafgaat’ aan de u reeds ter hand gestelde van de tegenpartij afkomstig (zogeheten) memorie van antwoord, met inachtneming van welke bij de stukken dan dezerzijds dus de, vrijdag jl. hier ten kantore besproken, nadere mededelingen, in de vorm van produkties, door mij bij zogeheten akte te overleggen, te doen zijn.’

Deze tekst gaat mijn analytisch vermogen te boven. Wie kan mij deze tekst verklaren? Ik loof een boekebon uit voor de meest sluitende interpretatie van deze tekst.

‘Dus’ zoiets van ‘ùhh’?
P. Bierman - Wageningen

Van harte sluit ik me aan bij wat J. Beishuizen in februari/maart op blz. 21 schrijft onder de titel Ge-van als vaagpraterij. In november 1986 noemde C.A. Zaalberg dit ‘een soort dubbele-punt-functie’, en dat klinkt aanvaardbaar in zinnen als: Hij zei van daar zit ik niet mee en Ik dacht van het zal wel lukken. Maar bij veel sprekers gaat het verder dan dat: Ik merkte van dat het lukte; We namen ons voor van er niet op in te gaan; Ze dacht van dat het wel los zou lopen.

Niet minder ergert mij het blijkbaar onuitroeibare en meesttijds als een soort ùhh gebruikte dus. Een goed Nederlands woord, dat dus. Het dient volgens mij voor de aanduiding van iets dat het gevolg is van een eerder medegedeeld feit (Koenen: bijgevolg, derhalve): ‘Ik heb een auto, dus is vervoer geen probleem’.

Maar hoe vaak horen we dus niet zonder semantische bedoeling in zinnen als (toegegeven: de frequentie is doorgaans omgekeerd evenredig aan des sprekers ontwikkeling): ‘Nou, ik woon dus in Weesp en ik ben dus niet getrouwd. Ik sta dus 's morgens vroeg op (dus), en dan éérst dus m'n krantje...’

Ik vraag me af of we, door acceptatie van die kennelijke ‘betekenisuitbreiding’ van van en van dus, een eind zouden kunnen maken aan onze irritatie. Of zouden we, als consequentie daarvan, dan ook liggen/leggen, kunnen/kennen en dergelijke moeten accepteren?

Afrikaans
Bert Evenhuis - hoofdredacteur Arnhemse Courant

Puur onzin, wat de ‘hevig geïrriteerde’ Hans den Besten van de Universiteit van Amsterdam op blz. 24 van het februari/maartnummer beweert in zijn ‘uitsmijter’ over de vermaledijde apartheid. Citaat: ‘Laat ik dan voor de lezers van Onze Taal eens een bekende uitspraak van zwarte Zuidafrikanen citeren: I don't speak that fascist language. Al bestaan er geen fascistische talen, de boodschap is duidelijk. Grote groepen zwarten keren zich van het Afrikaans af.’

Desinformatie uit onkunde? Verreweg de meeste zwarten in Zuid-Afrika spreken naast hun vele moedertalen hoofdzakelijk Afrikaans als tweede taal. Vooral in Natal en Witwatersrand (Johannesburg) wordt het Engels gebezigd als eerste, tweede of derde taal. Daar zal dit citaat vandaan komen, een citaat dat de conclusie van Den Besten overigens geenszins wettigt. Immers, de zwarten en vooral Kaapse kleurlingen, voor wie het wel hun moedertaal betreft, zullen nooit om welke reden dan ook hun dagelijkse omgangstaal zelfs maar kunnen verloochenen.

Het is duidelijk dat de geciteerde persoon een Engelstalige was en/of een politiek gedrevene die de buitenstaander wil doen geloven dat de samenlevingskloof in Zuid-Afrika nu al zo diep is uitgesleten dat men daar zelfs bereid (laat staan: in staat!) zou zijn een andere dan de moerstaal te gebruiken... Bij mijn weten is zoiets nog nooit in de wereldgeschiedenis vertoond: een volksgroep die uit onvrede met een bewind een andere taal ging spreken!

De redactie sluit met deze bijdrage de discussie over dit onderwerp.