Vertrouwen en vervrouwen
De betekenis van verkleinwoorden is lang niet altijd verkleinend zonder meer. Een schattig huisje kan dan wel ongeveer hetzelfde zijn als een aardig stulpje of een leuk optrekje, de reële grootte blijft relatief. Klein kan ook ‘jong’ zijn: een lammetje en een kindje zijn een jong lam en een jong kind. Iets wat klein of jong is, wordt vaak lief gevonden. En zo kunnen verkleinwoorden als koosnamen, als vleivormen worden gebruikt. Verkleinwoorden drukken vertrouwelijkheid uit. Als je iemand met zijn verkleinnaam mag aanspreken, als je hem Keesje mag noemen in plaats van Kees, dan kan dat betekenen dat je met Kees op vriendschappelijke of intieme voet staat. Verkleinwoorden kunnen ook denigrerend zijn. Wie ‘Dag mevrouwtje’ zegt, laat blijken zichzelf heel wat beter te vinden dan de aangesproken persoon. Een ‘aardje naar zijn vaartje’ duidt ook weinig goeds aan.
Soms dient het verkleiningsachtervoegsel tot vervrouwelijking. Dat kan het geval zijn bij namen zoals Hansje en Jopie, maar ook bij gewone zelfstandige naamwoorden; collegaatje en kennisje bijvoorbeeld. Is dit gebruik ontstaan doordat vrouwen meestal kleiner zijn dan mannen, doordat ze ‘lief’ horen te zijn of doordat er op hen wordt neergezien??
De verkleiningssuffixen hadden oorspronkelijk niet alle dezelfde betekenis. Dat heeft te maken met de verschillende functies die verkleinwoorden kunnen hebben. Zo gaf het suffix -l de afstamming aan. Afstamming wilde zeggen ‘het jong van’, dus de verkleining. Het achtervoegsel met een -l- kwam niet alleen in de Germaanse, maar ook in de Romaanse talen voor. Een filiolus was in het Latijn een kleine filius, een zoontje, en een filiola een dochtertje. Maar een filiola kon ook een sarcastische benaming voor een ‘verwijfd mens’ zijn, en een servulus was behalve een jonge slaaf ook een arme slaaf. De woeste Hun Attila is onder een Germaanse naam de geschiedenis ingegaan. Atta is evenals papa een kindertaalwoord voor ‘vader’. Attila ‘vadertje’ was een vleinaam, die vast diende om hem gunstig te stemmen.
Auteursrechtelijk beschermd