Taalcuriosa
Het kalfje van Sandberg
Jules Welling - Best
In de bundel The people, Yes (1936) van de Amerikaanse dichter Carl Sandberg komt de volgende strofe voor: ‘Of the runt so teeny weeny it takes two men and a boy to see him.’ In vertaling: ‘(De mensen verhalen) over het kalf dat zo klein was, dat er twee mannen en een jongen voor nodig waren om het te zien.’ Zo'n klein kalfje heb ik persoonlijk nooit gezien, ook niet in het bijzijn van een andere man en een jongen. Maar het moet wel een heel klein kalfje geweest zijn... In de taal kunnen wij vrijwel alles vergroten en verkleinen. Het verkleinen gebeurt meestal door toevoeging van voor- of achtervoegsels. Voorvoegsels zijn bijvoorbeeld klein-, kort- en mini-, zoals in Klein-Zwitserland, kortgerokt en ministaatje. Als achtervoegsels kennen we onder meer -je, -tje en -ke, zoals in bijvoorbeeld landje, omaatje en meiske.
Sommige ‘verkleinde’ woorden komen alleen als zodanig voor: dubbeltje en kwartje bijvoorbeeld. De zelfstandige naamwoorden dubbel (in de tennissport) en kwart (deel) bestaan wel, maar niet in de betekenis van muntstuk. Ook in zegswijzen is de ‘verkleinde’ vorm meestal onvervangbaar: je haalt geen witte voet, je maakt geen kop kleiner, je hebt niet ergens een hand van en je geeft iemand geen knie.
Het Nederlands kent het curieuze verschijnsel dat het een begrip stapsgewijs kan verkleinen: a) Ze had een rok aan, b) Ze had een rokje aan, c) Ze had een minirokje aan, d) Ze had een kort minirokje aan, en e) Ze had een buitengewoon kort minirokje aan. Op die manier blijft er bijna geen stof meer over.
De autofabrikant Morris bracht jaren geleden het model Mini op de markt; de speelgoedhandel volgde met een model op schaal, dat met enig recht een mini-tje genoemd kon worden. Daarmee sloop een woord in de taal, dat nog slechts bestond uit een vooren een achtervoegsel, een dubbele verkleining van... niets!
Hoe meer ik erover nadenk, hoe meer ik tot de conclusie kom dat het kalfje van Sandberg in de taal wel degelijk bestaat. Ik ken een Fries die een zo ‘verkleinde’ naam heeft, dat hij eigenlijk helemaal niet behoort te bestaan. Hij heet Tjeke...
Auteursrechtelijk beschermd