Onze Taal. Jaargang 55

[p. 65]

ParlemenTaal

C.A. van Beurden en L.J.M. Rutten, parlementsstenografen

Een indruk, in mineur

‘De overheid op afstand’ ten spijt, met haar taal worden steeds meer burgers geconfronteerd. Het is dan wèl zaak, dat die taal helder en begrijpelijk is, voor iedereen. Een politicus heeft een openbare functie en van hem/haar mag worden verwacht, dat hij/zij over taalkundige vermogens beschikt. Het taalgebruik van politici moet zoveel mogelijk aansluiten bij het algemene taalgebruik in de samenleving. Welaan, hieraan schort het nogal eens. De ambtelijke, politieke Haagse taal dreigt het predikaat ‘algemeen begrijpelijke taal’ in toenemende mate te verliezen. Dat is jammer, want die taal heeft een vèrgaande maatschappelijke betekenis. De commotie rondom de Tweeverdienerswet vond mede haar oorsprong in troebel taalgebruik. Het neologisme ‘voetoverheveling’ werd pardoes in de samenleving gedropt, terwijl geen mens de betekenis ervan begreep.

Het politieke proces wordt zo ingewikkeld, dat bijkans dagelijks naar nieuwe woorden moet worden gezocht. Als voorbeeld diene het in het kader van de deregulering uitgevonden woord handhaafbaarheid, een ridicuul woord, dat de politici evenwel in staat stelt zich snel onderling verstaanbaar te maken. Wat te denken van het slechts luttele maanden oud zijnde woord voorhangbepaling? Zonder toelichting zal dit woord zijn betekenis nimmer prijsgeven. De taal van politici en departementsambtenaren is niet een taal die voor een grote meerderheid van de bevolking duidelijk is. Steeds minder dekt zij de maatschappelijke werkelijkheid. Woorden hebben verschillende betekenissen gekregen. De recente rel over een interview met minister Ruding is hiervan een goed voorbeeld. Voor hem betekenen vangnet en tante Truus iets anders dan voor degenen die ermee worden geconfronteerd. Het woord minima heeft in politiek Den Haag diverse betekenissen. Om dit probleem te ondervangen, is men gaan zoeken naar een verfijning: echte minima, meerjarige minima, weersgevoelige minima, enz. De taal in de sociaal-economische sector - de taal waarmee de burgers het vaakst worden geconfronteerd - is sociaal-geconditioneerde, dorre, mechanische taal, liefst ontdaan van elke emotie.

Taal moet vlug en goed begrepen worden. Ook hieraan schort het. Nu eens is de bagage aan woordkeus erg dun, dan weer krioelt het van de afkortingen. Er is sprake van een inflatie van stoplappen, met eentonigheid als gevolg. Alles vindt plaats: onderwijs, een vergadering, een verdrag, een wijziging, een examen, een gesprek enz. Alles wordt gerealiseerd. Dat is gemakkelijk; men behoeft niet naar het juiste werkwoord te zoeken. De politieke taal lijdt aan voorzetselmoeheid. Men vraagt een visie ten aanzien van iets, stelt vragen met betrekking tot iets. Vele onzijdige woorden worden vervrouwelijkt: het kabinet heeft haar voorstellen gepresenteerd. Dat is gemakkelijk en het staat nog deftig ook!

Er zijn politici die spreken voordat zij hebben gedacht. Dat dit een heldere formulering in de weg staat, is duidelijk. Het beroep wordt, zoals dat vaker gebeurt, afgeschermd met potjeslatijn. Zonder gebruik van jargon hoor je er niet meer bij. Dat het statusverhogend werkt, is meegenomen. Conclusie van dit verhaal: de meeste politici zijn wel ter taal, slechts weinigen goed in taal.

Spreektaal

Niet iedereen is een begenadigd spreker. Ook zonder over die eigenschap te beschikken, kan men echter een uitstekend volksvertegenwoordiger zijn. Maar juist de volksvertegenwoordiger, voor wie het zozeer aankomt op verbale communicatie, dient zijn taal, onze taal, zo goed mogelijk te verzorgen. Dat er in het vuur van het debat allerlei talige flaters worden geslagen, is helemaal niet erg - het gaat in de eerste plaats om de inhoud en de overtuigingskracht van het betoog - maar soms loopt het de spuigaten uit.

Bij een debat over plannen ter bestrijding van de jeugdwerkloosheid vroeg een interrumpant: ‘Wie zijn de contractspartijen bij dit soort plannen? Op die vraag geeft u geen antwoord!’ Daar moest de spreker kennelijk even over nadenken, wat hem er niet van weerhield om alvast met zijn antwoord te beginnen: ’Ik ben van mening, om uw vraag een expliciet antwoord te geven, dat je vanuit een stuk conservatisme - dat proef ik toch in uw denktrant - dat je toch, als het regeringsbeleid erop gericht is om met betrekking tot een aantal oplossingen aan deze maatschappij aan te dragen ter oplossing van het jeugdwerkloosheidsprobleem, dat je toch, als er zich knelpunten voor zouden doen, waarin je dus vanuit die zelfde overheid een aantal maatregelen zou kunnen nemen die dan niet direct betrekking moeten hebben op een stukje CAO-problematiek, maar in de vrije handelssector, met wat voor voorwaarden ook, dat je dat ook vanuit die zelfde overheid moet stimuleren. U probeert nu het hele voetbalveld weer met een groot hek te omlijnen. Daarvoor hartelijke dank, maar ik verwacht toch ook nu in 1985 wat meer politiek realisme. Gelukkig zijn andere leden binnen uw partij daar momenteel het gezonde hoofd en het gezonde verstand over aan het bouwen.’

Haagse eufemismen

Justitiële gebouwelijke voorzieningen: gevangenissen.

Ombuigen: bezuinigen.

Vangnet: armoedegrens.

Vraaguitval: het gaat niet zo best.

Het fabrieksquotum is uitgemolken: de boeren moeten de superheffing gaan betalen.

Onaanvaardbaar verklaren: dreigen met aftreden.

Kennis nemen van de opmerkingen van de geachte afgevaardigde: het er niet mee eens zijn.

Uitspraken van de maand

* Ik hoor de minister ‘ja’ knikken.

* Dat laat ik over aan de geschiedenis die voor ons ligt!