Onze Taal. Jaargang 55

Er wordt vanuit gegaan...

Dr. H.M. Hermkens - neerlandicus, Hilvarenbeek

Bovenstaand curiosum is uit de pen gevloeid van de taalkundige J.H. Maureau in: Goed en begrijpelijk schrijven, Muiderberg 1979, pag. 60. Het is geen zetfout, ook geen vergissing; immers, op pag. 20 lezen we: Charivarius gaat er echter ten onrechte vanuit...; en: Hij gaat er kennelijk vanuit...; op pag. 53: Ik ging er stilzwijgend vanuit...

Er zijn meer neerlandici die ‘er vanuit gaan’ schrijven: in Konstanten in de komedie, Amsterdam 1972, van H. van den Bergh staat op pag. 165: Hij gaat er vanuit dat...; in Spektator, tijdschrift voor neerlandistiek, jrg. 14 (1984-1985), pag. 477, schrijft E. van den Berg: Hierbij gaat hij er vanuit, dat...; en in Woord voor woord van A. Kets-Vree, Utrecht 1983, pag. 48, staat: In het algemeen blijkt men er vanuit te gaan dat...

De literaire sector lijkt ook al besmet te zijn: Jeroen Brouwers schrijft in De laatste deur, 1984, pag. 205: vervolgens gaan we er weer met z'n allen vanuit dat gedragingen die worden aangeduid als zelfmoord en zelfmoordpoging, zeldzaam zijn.

De juiste spelling is: hij gaat ervan uit. De uitdrukking is immers: uitgaan van iets. Ze is vergelijkbaar met: opkijken van, afzien van, afhangen van, aankomen op, afbrengen van; allemaal zogenaamde scheidbaar samengestelde werkwoorden, verbonden met een voorzetselvoorwerp.

Deze en andere vergelijkbare uitdrukkingen worden, net als ‘uitgaan van’ geregeld mishandeld: we zien er vanaf; ik laat me er door niets vanaf brengen; als het er opaan komt; alsof hun lieve leven er vanaf hangt; we kijken er vanop.

We merken op, dat er twee afwijkingen voorkomen: met verbonden of los genoteerd er. Ze hebben gemeen, dat ze het bijwoord (af, aan, op, uit, van) niet met het werkwoord maar met het voorwerp verbinden; het zijn dus twee varianten van dezelfde fout. Als neerlandici dit misbruik door hun praktijk propageren, dan kun je ervan op aan, dat journalisten nog ijveriger meedoen. In kranten lees je tegenwoordig in de minderheid van de gevallen de juiste spelling. Ik citeer enkele van de vele voorbeelden die ik ben tegengekomen.

- De kooplieden gaan ervanuit dat de drie tramlijnen in de Ferdinand Bol meer kooplustigen aanvoeren dan lijn 4...; Men gaat ervanuit dat er na dat eerste jaar geen gevaar meer dreigt. (Vrij Nederland, 14-4-'84)

- Hij gaat ervanuit dat de opstellers van dat verkeerslicht hem genoeg tijd geven om over het kruispunt te komen, (de Volkskrant, 16-4-'84)

- Er werd vanuit gegaan, dat deze periode, gezien uw leeftijd, uw laatste is. (idem, 15-12-'84)

- dat zij (de christelijke theologen) de evangelieën (sic), waar ze vanuit gaan, te veel gesimplificeerd hebben. Nog te veel wordt er onder christenen vanuit gegaan, dat Jezus door zijn volksgenoten is omgebracht. (idem, 26-4-'84)

- U mag er daarom vanuit gaan dat zo aangeprezen glas werkelijk uit de Leerdamse fabriek afkomstig is (Consumentengids, feb. 1985)

Uit Het Nieuwsblad (Tilburg) noteerde ik:

- Velen gaan er ook vanuit dat geavanceerde technologie veel grotere bekwaamheden op dat gebied van de mensen eist. (3-8-'84)

- De officier van justitie meende (...) te kunnen aantonen dat het bedrijf er vanuit had kunnen gaan dat... De officier vond het de grote verdienste van het proces, dat er een signaalfunctie vanuit gaat naar... (24-8-'84)

- Gaat zij ervanuit dat haar subsidiekansen stijgen... (6-10-'84)

- Wanneer deze bedragen worden gehonoreerd, waar het college zonder meer vanuit gaat, komt slechts 51.000 gulden ten laste van de gemeente. (24-1-'85)

Hoe is deze algemeen gebruikte wanspelling te verklaren? Het lijkt niet uitgesloten, dat de in de tijd van Charivarius nog beruchte, maar thans algemeen aanvaarde voorzetsels vanuit en vanaf invloed hebben uitgeoefend. Die kunnen echter niet met er gecombineerd worden (vanaf het dak keek David toe; uitgesloten: hij keek ervanaf toe). Ook kunnen gevallen als ervandoor gaan, ertussenuit trekken model hebben gestaan.

Hoe dan ook, laten neerlandici, journalisten en andere ervanuit-ganers ervan afzien en ermee ophouden; misschien kan Onze Taal hen ervan afbrengen. Hun leven hangt er wel niet van af, maar als het erop aankomt onze taal te cultiveren, behoren zij eraan mee te werken. Ervan uitgaande dat dergelijke dringende oproepen gewoonlijk geen zier helpen, zullen we er niet van opkijken, als ze gewoon doorgaan op de dwaalweg waarop ze zich begeven hebben. Er zal dus wel steeds meer vanuit gegaan worden, niet alleen door neerlandici en journalisten, maar ook door gewóne taalgebruikers.