Rak: talig gidsfossiel
De naam Skagerrak is samengesteld met het woord rak, dat een recht stuk water of een zeiltraject aanduidt. We kennen dit uit talrijke waternamen, zoals Kerkerak, Galgerak, Vuilrak en Damrak. Dit is een typisch Hollands woord. In het Nederduits en de Scandinavische talen is het in deze betekenis niet bekend. Dat is een nuttig gegeven, want het betekent dat het woord rak als gidsfossiel kan dienen bij het zoeken naar mogelijke Nederlandse plaatsnamen buiten onze grenzen. In het geval van Skagerrak is bovendien ook het bepalend element van de samenstelling eerder van Nederlandse dan van Deense afkomst. Weliswaar bevat dit de naam van de noordelijkste punt van Jutland, Skagen, maar het Deens kent daarvan geen afleidingsvorm Skager-. Zoals we direct zullen zien, is de naam Skagerrak laat ontstaan. Als hij dan ook door Denen gevormd was, had hij ongetwijfeld *Skagensrak geluid.
Grote delen van de zee dragen nog niet zo erg lang een naam. De mensen die er in verband met visserij en scheepvaart mee te maken hadden, spraken aanvankelijk alleen van ‘de zee’. Ook het Skagerrak is laat aan zijn naam gekomen. De eerste die het noemt is in 1608 de bekende cartograaf Willem Jansz. Blaeu. De naam moet dan nog vrij jong zijn, want Blaeu's beroemde voorganger, de zeeman en cartograaf Lucas Janz Wagenaer gebruikte hem kort tevoren nog niet. Die omschrijft in 1598 de zee die Blaeu later op zijn kaarten als het Schager rac en 't Schager rack intekent als 't Rack tusschen Anolt ende Schagen.
Wie de kaart van Scandinavië goed in zijn hoofd heeft zitten, heeft aan het citaat bij Wagenaer iets merkwaardigs opgemerkt: het beschrijft het water dat tegenwoordig
het Kattegat heet. Dat is inderdaad waar en hetzelfde geldt trouwens voor
het Skagerrak dat we op de kaarten van Blaeu aantreffen. Tot in de achttiende eeuw is
Skagerrak de naam voor de zee ten oosten van Jutland. In de tweede helft van de zeventiende eeuw heeft hij echter een concurrent gekregen in de vorm van de naam
Kattegat die hem uiteindelijk
De situering in 1758.
van zijn plaats heeft verdrongen en naar het noordwesten heeft verdreven. Overigens is
Skagerrak - in ieder geval in de cartografie - ook een indringer. Zestiende-eeuwse cartografen duiden het aan als
Sinus Codanus, een naam die zij bij de geografen uit de oudheid gevonden hadden, hoewel die hem in de eerste plaats voor het westelijk deel van de Oostzee gebruikt hadden.