Onze Taal. Jaargang 54

[p. 69]

Reacties

(Bij)namen
R. van den Berg - Nijmegen

Naar aanleiding van het artikel van Rob Rentenaar over plaatsnamen, in het februari/maartnummer op blz. 18 en 19, het volgende.

Stigmatisering van bewoners vindt soms ook plaats door een bijnaam voor hun wijk die gebaseerd is op het uiterlijk van de daar gebouwde woningen. Het nieuwere gedeelte van de wijk Welten in Heerlen (gebouwd in het begin van de jaren zestig) droeg toen al snel (en draagt misschien nu nog) de bijnaam Flintstone-dorp, naar de toentertijd populaire tekenfilmserie. Dit vermoedelijk vanwege zowel het gebruikte bouwmateriaal (voornamelijk, en in ieder geval zeer duidelijk aanwezig, beton), als de vorm van de huizen (met de korte zijde tegen elkaar aan liggende, 90 graden gedraaide letters L). De uitdrukking ‘Woon je in Flintstonedorp?’ had in ieder geval in de jaren zestig de connotatie ‘Ben je wel goed bij je hoofd? Dat je daar wilt wonen!’

Vreemde namen
J. van Leeuwen - emeritus predikant, Lochem

Een reactie op een reactie: dr. K. Roskam pleit er in het aprilnummer op blz. 37 voor, de spelling van voor ons vreemde namen te laten zoals die in het land (of de taal) van oorsprong gebruikelijk is. Zo niet, dan wordt er zijns inziens ‘geknoeid’. Nu, dat is dan al een heel oude zonde van ons volk en niet alleen van het onze. Ook Duitsers zeggen Florenz in plaats van Firenze en Rom voor Roma, Haag voor Den Haag. Dit laat zich mijns inziens nooit meer veranderen. Ten aanzien van persoonsnamen kan die ‘eigenwijsheid’ herinneren (zie het voorbeeld van dr. Roskam) aan koloniale tijden, zij kan evenzeer een correcte uitspraak ten goede komen, waarmee velen gediend zijn, de betrokkene incluis. Trouwens, is oe minder ‘gekleed’ dan u in een naam als Soekarno? Hoe lang schrijven we al niet Boeddha en Boroboedoer? (Intussen lees ik in de NRC van 30 april een artikel over de Borobudur, na in deze krant van 27 april uitvoerig over de Soedan gelezen te hebben.

Op dit punt bestaat kennelijk nog geen overeenstemming. Of werd dit even vergeten?)

De radioberichten hebben het telkens over de Druzen. In mijn encyclopedie vind ik deze mensen evenwel onder de naam Droezen. Of de encyclopedie òf de nieuwslezer moet het mis hebben.

Veel bedenkelijker vind ik een spelling die een vreemd woord onherkenbaar maakt, althans voor Nederlandse ogen. Telkens lezen we de Hebreeuwse woorden Jad wa Sjeem (gedenkteken en naam, zie Jesaja 56 vs 5) in Engelse vermomming: Yad Vashem. Ik heb er al vaak op gewezen, zonder resultaat.

Toch zijn we wèl aan sjaloom en sjah gewend.

Turken
Jan Weitjens - Rotterdam

In het aprilnummer somt W. Sterenborg op blz. 40 een aantal interessante Nederlandse woorden en uitdrukkingen op, die aan het Turks zijn ontleend of op Turken betrekking hebben. Vaak hebben die laatste een negatieve strekking. Zo meldt Sterenborg: ‘vroeger betekende turken: kwellen, treiteren, ofwel: zich gedragen als een Turk, razen en tieren’. Dit woord heeft een onaangename herleving gekregen. Op een middelbare school moeten lastige knapen soms als straf schoonmaakwerk doen op een vrije zaterdag. Heel gewoon heet dat in hun jeugdtaal ‘turken’. ‘Turken’ is dan: het werk doen dat eigenlijk alleen door gastarbeiders, door Turken, wordt verricht. Meestal geschiedt dit werk weliswaar door Marokkanen. Maar kennelijk is het woord ‘turken’ gemakkelijker dan iets als‘marokkaneren’.

Blijkbaar bestond het woord ‘turken’ al eerder in onze taal, en krijgt het nu een herleving. In elk geval opnieuw als een teken van racistische tendenzen en vooroordelen in de taal van een volk, dat zichzelf zo bij uitstek tolerant waant.

Taal en rekenen
J.J. Hoenderkamp-Schreuder - ex-onderwijzeres, Barendrecht

‘Ben ik een purist of krijg ik onvoldoende voor rekenen (of beide?)’ vraagt J. Granaada in Onze Taal van april 1985 op blz. 46 onder de kop Taal en rekenen.

Neen, hij is geen purist - althans niet in negatieve zin - en ook verdient hij geen onvoldoende voor rekenen. Integendeel, hij slaat de spijker precies op de kop: vijf keer groter (dan de eigenlijke grootte) is zes keer zoveel. Het woord ‘groter’ (immers: vergrotende trap) betekent ‘meer’, in welk opzicht dan ook (maat, getal, gewicht, enz.).

De Fransen zeggen het heel juist ‘cinq fois plus grand’, dat is vijf keer groter (meer) dan het reeds is, en dus toegenomen met een vijfvoud tot een zesvoud.

Als in de krant staat, dat de export van een artikel ‘vier keer groter is dan...’, denkt een ‘slordige’ lezer, dat er bedoeld wordt: ‘is vier keer zoveel als...’. Er staat echter precies wat ze mededelen: namelijk vijf keer zoveel. De verwarring over ‘zoveel keer groter’ (langer, enz.) ontstaat doordat men vergeet, dat er verondersteld wordt dat men de oorspronkelijke getalsaanduiding voor ogen houdt, maar dat deze niet nogmaals vermeld behoeft te worden.