Onze Taal. Jaargang 54

Pronklatijn

C.A. Zaalberg

Het alle voorrechten verzekerend Latijn uit de tijd van de Camera Obscura verzekert ons niet meer zoveel. Het is luxe. Je kunt meester in de rechten worden, ja zelfs in de letteren studeren zonder kennis van de klassieke talen. De overgrootouders van de huidige neerlandici moesten nog Sanskrit leren, de grootvaders, die het Groene Boekje hebben samengesteld, spellen de naam van die taal niet eens correct.

De artsen hebben nog steeds een zielsbegeerte naar Latijn, zij wel. Ze moeten iets overwinnen om ‘twalefvingerige darm’ te zeggen, of ‘dijbeenhals’. Maar wij doen het ze na! Soms met recht, want een breuk kan zowel een fractuur als een hernia zijn, dus ter vermijding van misverstand moet je wel eens de geleerde term kiezen. Maar een gewichtig psychisch moment is toch ook wel dat we ons maatschappelijk aanzien willen hooghouden: we spreken graag de taal van de ingewijden en trachten een goed figuur te slaan door van ‘maligne tumoren’ te spreken en van een ‘extractie’. Bovendien is het wel prettig om termen als ‘rectum’ en ‘vulva’ achter de hand te hebben.

Aanzienshalve vinden we ook buiten de medische sfeer nog heel wat Latijn, of wat ervoor door moet gaan. ‘Pro’ en ‘contra’ zijn mooier dan ‘voor’ en ‘tegen’, en iedereen begrijpt wel wat iemand bedoelt die ‘veni, vidi, vici’ of ‘periculum in mora’ zegt. Maar: wie zich op dat gladde ijs waagt, moet zorgen geen scheve schaats te slaan. Ik doe grepen uit de praktijk.

Als je denkt dat scala onzijdig is, zeg dan liever ‘schaal’. Ook aura en canon en mos zijn niet onzijdig, en mores is een meervoud. Een fiscus was iets om

[p. 31]

geld in te doen, ook wel de schatkist of een bepaald keizerlijk belastingpotje; dat geeft ons niet het recht om het Latijn op te schepen met een eigengemaakt ‘fisca’ dat ‘penningmeesteresse’ zou moeten betekenen. Mentor en Nestor zijn Homerische, dus Griekse, mansnamen, geen Latijnse woorden van het type rector en salvator; als je een raadgeefster een ‘mentrix’ of de oudste collega de ‘nestrix’ noemt, demonstreer je alleen maar dat je ergens een vreemd klokje hebt horen luiden en de schijn wilt wekken dat je weet waar de klepel hangt. ‘Donor’ is evenmin Latijn, het is Engels net als ‘debtor’ en ‘trustor’, dus bloedgevers zijn geen ‘donores’ maar ‘donors’. Dingen die met Erasmus te maken hebben zijn Erasmiana en geen ‘Erasmusiana’ of ‘Erasmussiana’. Optimum is ‘het beste’, dus ‘zo optimaal mogelijk’ is belachelijk; zeg maar gewoon ‘zo goed mogelijk’.

Eerbetoon daarentegen verdient een ‘captain of industry’, die voor een universitair gehoor sprak van ‘poostdoctorale colleges’, blijkbaar denkend dat post (‘na’) een Engels woord is en aldus zijn onbekendheid met het Latijn onbekommerd ontblotend.