Zgn.
Het ‘misbruik’ van het woord zogenaamd (meestal afgekort tot zgn.) in bijvoeglijke zin in de media en ook in de literatuur rijst de pan uit. Ik schrijf opzettelijk ‘misbruik’, omdat dit woord mijns inziens in de eerste plaats in sommige gevallen onjuist of minder juist gebruikt wordt en in de tweede plaats veelal overtollig is.
Laten we de bijwoordelijke vorm buiten beschouwing, waarbij zogenaamd ‘quasi’, ‘in schijn’ betekent (hij kwam zogenaamd uit belangstelling, maar in werkelijkheid uit nieuwsgierigheid), dan kunnen we bij Van Dale te rade gaan voor de bijvoeglijke betekenis en zien dan dat deze onderscheid maakt tussen (a) de genoemde eigenaardige naam dragend, zo geheten (zogeheten) en (b) de genoemde naam ten onrechte dragend.
Nu is in de media, om een recent voorbeeld aan te halen, telkens sprake van ‘het zgn. Plan-Reagan’. En daarin zit de moeilijkheid, want volgens (a) kan dit plan de genoemde eigenaardige naam dragen, maar ook wordt het plan zo geheten of althans genaamd en niet anders. Daarnaast stelt (b) dat het plan de naam ten onrechte zou dragen, maar het lijdt geen twijfel dat er inderdaad sprake is van een plan dat door Reagan is ontworpen en dus wel degelijk zijn naam draagt. In dit geval vervalt (b).
Edoch, in een uitdrukking als bij voorbeeld ‘een zogenaamde dokter’ kan het gaan om zowel iemand die zich ten onrechte voor arts uitgeeft en eventueel het beroep uitoefent (nog strafbaar ook!) als om een slecht geneesheer, een arts die er met de pet naar gooit. Niemand zal daarbij denken aan een man of vrouw die zo genoemd wordt. Het element twijfel en zelfs minachting dat erin ligt opgesloten is echter zó sterk verankerd in 's mensen geheugen, dat ik mij in gemoede afvraag of het niet beter ware dat de toevoeging ‘zgn.’ bij het Plan-Reagan en dergelijke, vervangen dient te worden door ‘zo geheten’ of ‘zo genoemd’... of dat ‘zgn.’ geheel weggelaten kan worden, zijnde overtollig in dit verband. Ik neig in alle bescheidenheid naar laatstgenoemd geval teneinde alle twijfel te vermijden.
D.L. Broeder
auteur
De Bilt
Auteursrechtelijk beschermd