Onze Taal. Jaargang 52

[p. 153]

Hoe leesbaar is een polis?
Verzekeringspolissen van motorrijtuigen op vier wielen

Automobilisten maken deel uit van elke bevolkingslaag, en haast elke automobilist heeft zijn geliefde voertuig laten verzekeren. Het is onbegonnen werk om voor elke laag een aparte, ‘aangepaste’ polis te schrijven. Het is meer noodzaak dan wenselijkheid dat een verzekeringsmaatschappij haar polis afstemt op de ‘gemiddelde’ lezer. Nu blijkt het lezen van die verzekeringsvoorwaarden al gauw een ingewikkelde zaak te zijn, want er zijn nogal wat factoren die een polis niet gemakkelijk leesbaar maken. Een aantal van deze factoren zal ik in dit artikel bespreken; ik ben echter genoodzaakt om enkele vaktermen te gebruiken.

Na de bespreking van deze leeshindernissen zal ik aandacht aan alternatieve formuleringen besteden: hoe kan een polis worden herschreven tot een duidelijke tekst zonder dat dit gaat ten koste van de juridische ‘waterdichtheid’.

Ontkenningen

Ontkenningen zijn in elke polis rijkelijk aanwezig. Op zich leveren deze niet zoveel hindernissen op. In combinatie echter met woordjes als indien, tenzij, mits, anders enz. verplichten ze de lezer tot puzzelwerk om uit te zoeken welke voorwaarden precies van kracht zijn of welke niet gelden.

Vaagheid

Regelmatig komt het voor dat vragen die zijn opgeroepen door de tekst, onbeantwoord blijven. Een verzekeringscontract waarin afspraken duidelijk vast moeten liggen, krijgt daardoor een vaag karakter. Dit kan een onjuiste naleving van het contract in de hand werken met alle gevolgen van dien (schorsing, beëindiging enz.).

Al kan een polis de indruk wekken hypervolledig te zijn, bepaalde zaken worden niet volledig of zelfs geheel niet vermeld. Er wordt bij voorbeeld verwezen naar wetsartikelen zonder dat het des betreffende artikel (of een uittreksel ervan) in de polis is opgenomen of uitgelegd. De lezer komt hierdoor ‘buiten spel’ te staan.

Complexe verpakking van het taalmateriaal

De verpakking van het taalmateriaal in een complex geheel van onderschikkingen, nevenschikkingen, aan- en uitlopen, opsommingen en tangconstructies, plaatst de lezer voor een niet gering aantal problemen. Zo moet hij de hoofdzin zien te vinden, uitzoeken welke zinsdelen bij elkaar horen en de gegevens op de ‘juiste’ wijze aan elkaar lezen. Dan moet hij ook nog maar eens proberen om deze massa van informatie te onthouden want door compactheid en concentratie is de zin overladen met allerlei gegevens.

Het onpersoonlijke karakter van de tekst doet er nog een schepje bovenop; in combinatie met het eerder genoemde taalkundige ongemak wordt het lezen van een polis extra bemoeilijkt.

Toch kan deze complexe, overladen verpakking op vrij eenvoudige wijze ‘ontladen’ warden. In verband met de beperkte ruimte voor dit artikel bespreek ik slechts een drietal gevallen van herschrijving.

1 De volgende zin is een voorbeeld van compactheid:

Uitgesloten is scháde: 1. veroorzaakt terwijl de feitelijke bestuurder niet in het bezit was van een geldig voor dat motorrijtuig wettelijk voorgeschreven rijbewijs, tenzij zulks uitsluitend te wijten is aan zijn verzuim het rijbewijs te doen verlengen en de geldigheidsduur niet langer dan 1 jaar is verstreken, dan wel de feitelijke bestuurder wel is geslaagd voor zijn rijvaardigheidsexamen, maar het rijbewijs nog niet aan hem is uitgereikt.

Compactheid is te vermijden door de gegevens over meer zinnen te verdelen. De zin valt dan als volgt te herschrijven:

Van de verzekering is uitgesloten schade: die veroorzaakt is terwijl de feitelijke bestuurder niet in het bezit was van een geldig rijbewijs voor dat motorrijtuig. De verzekering blijft wèl van kracht indien:
a de feitelijke bestuurder heeft verzuimd zijn rijbewijs te doen verlengen; voorwaarde is dat de geldigheidsduur van dat rijbewijs niet langer dan één jaar verstreken is;
b de feitelijke bestuurder wèl is geslaagd voor zijn rijvaardigheidsexamen, maar aan hem het rijbewijs nog niet is uitgereikt.

2 Omhaal van woorden is hinderlijk als een en ander ook veel eenvoudiger gezegd kan worden:

De waarborgen van de verzekering Brand, Voertuigschade, Diefstal, Rechtsbijstand en Inzittenden gelden niet: B. Voor schade of ongeval veroorzaakt door een feit of een opeenvolging van feiten van dezelfde oorsprong, wanneer dit feit of die opeenvolging van feiten of enige daardoor veroorzaakte schade of letsel voortkomen of het gevolg zijn van radioactieve, giftige, explosieve of andere gevaarlijke eigenschappen van splijtstoffen of radioactieve afvalstoffen, alsook de schade of het letsel rechtstreeks of onrechtstreeks veroorzaakt door gelijk welke bron van ioniserende stralingen;...

Vermijd omhaal van woorden! Wie deze vuistregel gebruikt, kan de zin als volgt herschrijven:

Schade veroorzaakt door kernenergie wordt niet vergoed.

3 Aan- en uitlopen treffen we in de volgende zin aan:

Indien de beschadiging van het motorrijtuig van dien aard is dat verder rijden, hetzij onmogelijk is, hetzij gevaar op zou leveren voor het verkeer of voor het motorrijtuig zelf, terwijl een eenvoudige voorziening voldoende is om het motorrijtuig weer in zodanige toestand te brengen dat het zonder gevaar kan worden gebruikt, is verzekerde tot het doen van een zodanige noodreparatie bevoegd, onverminderd zijn verplichtingen, voortvloeiende uit par. 1 van dit artikel.

Ook hier wint de tekst aan duidelijkheid door de gegevens over meer zinnen te spreiden. De herschrijving luidt dan als volgt:

De beschadiging van het motorrijtuig kan zodanig zijn dat verder rijden onmogelijk is of gevaar op zou leveren voor het verkeer of voor het motorrijtuig zelf. Als door een noodreparatie het voertuig dan weer zonder gevaar gebruikt kan worden, mag verzekerde zo'n reparatie (laten) uitvoeren. De verplichtingen die voortvloeien uit par. 1 van dit artikel, blijven onverminderd van kracht.

Het gemak dient de mens, het leesgemak de lezer. Wie door dit artikel wordt geïnspireerd om zijn polis door te lezen, kan er van zijn verzekerd dat hij dergelijke alternatieve formuleringen nog maar nauwelijks in de voorwaarden aan zal treffen.

J.S. Kik

student Nederlands

Eindhoven