Onze Taal. Jaargang 52

[p. 131]

Als bierblikjes aan het strand

Taal blijft zich vernieuwen - ook als dat helemaal niet nodig lijkt. Opmerkelijk is hierbij dat woorden of uitdrukkingen die zich opeens met een bijzondere frequentie in de omgangstaal doen horen, tegelijkertijd te herkennen zijn als de verjaarde cactussen uit een dorre vensterbank.

Gegemement

Zo blijkt gegemement, in combinatie met op 'n of alleen maar met op het restant van op een gegeven moment te zijn.

Niet alleen de vorm is danig gesleten; ook de betekenis is teruggelopen tot een vrijwel lege vaagheid. Niet een bepaald ogenblik, maar juist een volstrekt onbepaald en onbepaalbaar ogenblik wordt bedoeld: opeens, onverwacht.

Veel vaker wordt helemaal niets bedoeld: er verandert niets aan de zinsinhoud als gegemement wordt weggelaten: ‘... en daar zie ik op 'n gegemement... En op een gegemement komt dan de maan... Toen zei ie op gegemement...’

Een praktische bijkomstigheid is nog dat degenen die de uitdrukking gebruiken, dit om de haverklap doen. Daardoor is het gemakkelijk te controleren of er bij schrapping iets verloren gaat. Dit is vrijwel nooit het geval.

Het bovenstaande lijkt voornamelijk op te treden bij ietwat slordige taalgebruikers. Maar ook in zeer, ja beroepsmatig verzorgd taalgebruik doet zich een dergelijk verschijnsel voor.

Dien d'r gevolgen

Stel: er is iets gebeurd, of er dreigt iets te gebeuren dat niet is gewenst. Wil men nu - bij voorbeeld bij de nos - aanduiden dat dit allemaal verschrikkelijk erg is, dan volgt een koele toevoeging waarin een zekere Dien gaat optreden. Dat moet een monsterachtig wezen zijn; het noemen van de naam alleen reeds opent een afgrond. Werkelijk, er is niets erger - zo wordt gesuggereerd - dan wanneer Dien optreedt met al haar gevolgen.

Het is natuurlijk belachelijk, zo niet volstrekt misplaatst, wanneer de vermelding van een ernstig of betreurenswaardig feit speciaal wordt aangekleed met een 19de-eeuwse naamvalsvorm: ‘... een waterleiding vergiftigd met alle gevolgen van dien’

Ernst voorwenden blijkt nog steeds het gemakkelijkst te gaan met oubakken clichés.

J.J.M. Bakker

Leende