Misklemde voorzetsels
In o.t. van oktober 1981 is een klein schandpaaltje opgericht en bespijkerd met voorbeelden van een nieuwe aanstellerij: het beklemtonen van een voorzetsel zonder dat daar een motief voor te vinden is. In op zijn minst één voorbeeld had die taalfout een verrassend gevolg: de zin betekende iets anders dan de opschrijver had bedoeld. Het was: ‘Mèt de uitspraak van de Kroon is de aanleg van de weg een stuk dichterbij gekomen.’
De voorlezer zei dus dat de uitspraak van de Kroon en de aanleg van de weg samen een stuk dichterbij gekomen waren. Maar degeen die het zinnetje op papier had gezet, had ongeveer bedoeld: ‘Door (of: dank zij) de uitspraak van de Kroon enz.’ Die betekenis was schuil gegaan achter de misplaatste klemtoon.
Een veel frappanter voorbeeld leverde op 1 december 1982 een omroepster van de nos. Zij zei: ‘Vóór het parlementaire nieuws schakelen we nu over naar Den Haag.’ De luisteraars zullen de bedoeling wel begrepen hebben, doordat ze zo dikwijls op hetzelfde uur een ongeveer gelijkluidende volzin, maar correct beklemtoond, hadden horen voorlezen.
Grappig: als je hier het geaccentueerde vóór in het Frans, Duits of Engels vertaalt, verschijnt er een heel ander woord dan wanneer je hetzelfde doet met het onbeklemtoonde voor.
Ter vermijding van misverstand: soms móét een voorzetsel nadruk hebben. Dat illustreerde de nieuwslezer die op 7 december om 7.00 en 7.30 uur sprak van geïnterneerde Polen ‘die afkomstig zijn uit Warschau en districten rond de hoofdstad.’
Hier had rond klemtoon moeten hebben, want ‘de hoofdstad’ was niet meer dan een herhaling van ‘Warschau’.
CA. Zaalberg
Leiden
Auteursrechtelijk beschermd