Onze Taal. Jaargang 50

Variëteit en variété

Ik dacht dat we al geruime tijd geleden aanvaard hadden, dat een secretaresse ook een man kan zijn. Daarmee zou secretaresse waarschijnlijk het eerste beroep zijn dat met een vrouwelijke benaming wordt aangeduid en toch door ‘personen van beiderlei kunne’ uitgeoefend wordt. Vele ondernemingen en instellingen vragen inderdaad een secretaresse (m/v) en vermijden in hun advertenties iedere voornaamwoordelijke sekse-aanduiding of hebben het over hij/zij, zijn/haar enz. Bij Ericsson Telefoonmaatschappij doen ze daar nog wat onwennig mee. Daar wilden ze ook een secretaresse (m/v), maar ze spraken argeloos over ‘haar primaire taak’, ‘tevens dient zij...’ en ‘zij is onder meer verantwoordelijk voor...’. De vraag voor ons, praters over taal, is: welke persoonlijke en bezittelijke voornaamwoorden horen bij secretaresse? Als het geslacht bekend is, zijn er geen moeilijkheden, zou men zeggen. Of toch? Ik ben weer gaan twijfelen. Het lijkt me voor velen toch niet gemakkelijk kennis te nemen van een mededeling als: ‘De secretaresse heeft een snipperdag genomen; hij is met vrouw en kinderen naar het strand.’ Terwijl we geen aanstoot nemen aan: ‘De (vrouwelijke - MCG) staatssecretaris was vergezeld van haar man.’ Maar heeft de man in het beroep in kwestie een visitekaartje, dan zal hij daarop niet vermelden ‘secretaresse’, maar ‘directiesecretaris’ (ter onderscheiding van ‘secretaris van de directie’, dat een beleidsfunctie aangeeft) of ‘medewerker aan (op) het secretariaat’. We moeten kennelijk nog heel erg wennen; het zit nog moeilijk met die secretaresse.

En om met een verwante kwestie door te gaan: de redactie van het HK-bulletin, personeelsblad SHV Holdings en SHV Nederland in Utrecht, vraagt de lezers van Onze Taal, hoe die een vrouwelijke monteur zouden noemen. Volgens die redactie past monteuse - zo is de betrokken jongedame al genoemd - slecht in het rijtje collectrice, redactrice, directrice, conductrice. Montiére en, onveranderd, monteur zijn ook mogelijkheden, zegt het personeelsblad.

Ook geen eenvoudige zaak. Montière lijkt me geen kans te hebben. Monteuse sluit inderdaad niet aan bij conductrice enz., maar wel bij coupeuse en chauffeuse (en in het Frans b.v. tailleuse). Montrice klinkt ook niet gek. Het is mij overigens niet onaangenaam, dat de redactie van het perso-

[p. 106]

neelsblad niet om de mening van één redacteur of medewerker vraagt, maar om die van de lezers van Onze Taal. Daardoor behoef ik niet te kiezen tussen monteur (waartegen trouwens wel bedenkingen zouden rijzen), montrice en monteuse. Derhalve graag uw reacties!

Lezers zenden ons ook nu weer voorbeelden van opvallend taalgebruik. Kunstgalerij Albricht in Arnhem bij voorbeeld deelde mee, bij haar jaarlijkse schilderijententoonstelling ditmaal een besloten voorbezichtiging in te gelasten. Dat komt ervan, dat het voltooide deelwoord van ‘inlassen’ ingelast is.

De heer J.H. van der Valk in Eindhoven stuurt een krantefoto van het circus Holiday, waarop olifanten en een vrouwelijke dresseur (dresseuse?), met het onderschrift: ‘Ceylonese olifanten, voortgebracht door de Bugler-meisjes’.

Deze inzender heeft ook bezwaar tegen de reclame van de ANWB: ‘Onder de naam Unigarant kunt u bij de ANWB allerlei verzekeringen sluiten.’ Hij schrijft: ‘Het onder pseudoniem afsluiten van een verzekering lijkt me niet erg zinvol.’ - En nu weifel ik. Ik denk aan die abrikozen, die ik rauw niet, maar gestoofd wel lekker vind. ‘Gestoofd lust ik abrikozen wel.’ Mag dat ‘gestoofd’ niet bij ‘abrikozen’ horen? Moet dat aan ‘ik’ geplakt? Stel u eens voor, dat Jansen holle houten paardjes verkoopt, waarin stukjes speelgoed kunnen worden opgeborgen. Jansen kan dan adverteren: ‘Bij Jansen kunt u een leuke bergplaats voor kinderspeelgoed in de vorm van een paardje kopen.’ Mag hij, met wijziging van de woordvolgorde, ook zeggen: ‘In de vorm van een paardje kunt u bij Jansen een leuke bergplaats voor kinderspeelgoed kopen’? Ik heb immers ook ‘Abrikozen lust ik wel gestoofd’ veranderd in ‘Gestoofd lust ik abrikozen wel’. Inzender zou misschien geen bezwaar hebben tegen ‘U kunt bij de ANWB allerlei verzekeringen onder de naam Unigarant sluiten’. Als dat zo is, lijkt de woordschikking de steen des aanstoots te zijn. En dan ben ik geneigd te zeggen, dat die woordschikking minder dubbelzinnig kan, maar dat ik geen grammaticale fout kan ontdekken.

Meesterlijk vind ik de uitspraak die ik aantrof in een door een dagblad weergegeven interview: ‘Ik assisteerde vroeger een professor uit Zürich, die goed Nederlands sprak maar dat nooit deed.’ Ze herinnerde me in de verte aan een bericht dat ik ook eens gelezen heb: ‘In de Waal bij Nijmegen is gisteren verdronken de 23-jarige J.K., die niet kon zwemmen en het toch deed.’

M.C. Godschalk