Spijkers op laag water
In Intrada, concertprogrammablad van het P.Ph.O., lees ik in een beschouwing over de muziek van Johann Strauss: Wanneer in Parijs de Bastille, worden in Wenen de lommerds bestormd om geld in te halen dat men wil besteden aan het vieren van het carnaval.
Nu wil ik over de carnaval niet (carna)vallen en ook dat inhalige gedoe bij de lommerds laat ik onbesproken, want het begin van de zin had me al in alle staten van verrukking gebracht. Wat een trouvaille! Een gewoon mens ziet alleen maar kans om twee zg. nevengeschikte zinnen samen te trekken (In Parijs wordt de Bastille bestormd en in Wenen de lommerd; de werkwoordsvormen mogen in beide zinnen in persoon en getal verschillen), maar hier weet de schrijver een bestorming uit te sparen en geniet hij bovendien nog de voldoening dat de muziekminnende lezer even met de ogen knippert (Of gaan bij zo iemand de oren tuiten?). Evenzeer als dit vermelding verdient, deze vondst navolging.
In ditzelfde nummer van Intrada wordt van Willem Pijper verteld: Opleiding: tot 14e jaar huisonderwijs wegens zwakke gezondheid, daarna in 3 jaar gymnasium wegens hyperintelligentie.
Je schrikt even, maar het is waar: reeds gewone intelligentie schijnt tegenwoordig bij sommige vormen van onderwijs als een gevaarlijke afwijking te worden beschouwd.
Wie de prachtige roman Wuthering Heights kent, weet dat deze deels op Wuthering Heights, deels op Thrushcross Grange speelt. Maarten 't Hart wijdt er in V.N. van 22-11-80 een uitvoerige beschouwing aan. Daarin komt deze zin voor: Thrushcross Grange verhuurt Heathcliff aan ene Mr. Lockwood. Grammatikaal is er geen vuiltje aan de lucht, maar wie het boek niet kent, denkt misschien een ogenblik dat Heathcliff als een soort slaaf verhuurd wordt. Nogmaals: wie het boek niet kent, wordt noch ligt er wakker van, maar als zo'n grammatikaal hoogstandje alom bekende figuren betreft, ligt de zaak net even anders. In een artikeltje over de aflossing van de wacht in Washington geeft H.F. van Loon (De Telegraaf) de mening daarover weer van prof. Ernst van den Beugel. Hij - Van Loon - zegt daarin: De nieuwe minister van Buitenlandse Zaken noemt Van den Beugel ‘uiterst intelligent, heel ambitieus, een man die zeker zelf president van de V.S. wil worden’. Misschien wil Van den Beugel in zijn diepste binnenste inderdaad wel president van de V.S. worden, maar hij zal die geheime wens toch zeker niet aan de grote klok van De Telegraaf hangen.
Eigenlijk zou iedereen die zich verstout dat moeilijke Nederlands te schrijven zich moeten voornemen nooit een lijdend voorwerp vooraan te plaatsen als er kans bestaat op misverstand.
In datzelfde stukje van Van Loon staat nog een zin waarbij het voor een momentje goed toeven is. Die zin luidt zo: De wereldvrede is gediend met een sterk Amerika, dat bezig is zijn zelfvertrouwen te hervinden, maar de komende jaren zullen niet zonder spanning zijn.
De verbinding van beide zinnen ter weerszijden van maar met dit woord verdient geen schoonheidsprijs, maar daar wil ik het niet over hebben; het is mij om de komma na Amerika te doen. Mèt komma betekent het stuk dat volgt ongeveer: Amerika is daar inderdaad mee bezig. Zonder komma wordt het stuk dat onmiddellijk volgt bijna tot een voorwaarde die vervuld moet worden, wil gebeuren wat in de eerste zin gezegd wordt. Ik vermoed dat v.L. dat laatste bedoeld heeft. Dan hoort die komma er dus niet te staan. Er worden wat komma's vergeten! Maar het aantal ten onrechte geplaatste moet je ook niet uitvlakken. Dat is trouwens onbegonnen werk.
Met opzet heb ik hier de termen uitbreidende bijv. bijzin (met komma) en beperkende bijv. bijzin (zonder komma) niet gebruikt, omdat zij nauwelijks verhelderend werken.
Om het autoverkeer daar te beperken heeft men in mijn woonplaats een buurt tot ‘woonerf’ gepromoveerd. Bij de ingangen heeft men fraaie borden geplaatst met daarop een op Mondriaan geïnspireerd huis en daaronder VERKEER GESTREMD WEGENS WOONERF. Meestal zie je in verkeersberichten gestremd gebruiken in de betekenis van tot stilstand gebracht. Hier wordt het nog in de oude (?) betekenis gebruikt van moeilijk gemaakt. Want auto's kunnen en mogen er wel door, maar het gaat met moeite.
Het restaurant van het Paleispark in Apeldoorn maakt op een grote affiche reclame voor zijn pannekoeken of voor pannekoeken in het algemeen, dat valt er niet uit op te maken. Nauwkeurig worden in percenten de bestanddelen opgenoemd (vetten, eiwitten, mineralen, enz.). Als afsluiting volgt dan het bevel of de aanmoediging: EET ZE WARM. Nu, het Paleispark biedt ruimte genoeg om te trimmen.
D. de Vries
Wageningen
Auteursrechtelijk beschermd