Onze Taal. Jaargang 50

Het Rijmschap

Het Rijmschap heeft - dat viel u vast reeds op -
Een zware, doch noodzakelijke dzjop
En slechts de intellectuele snob
Miskent de relevantie van zo'n job

Dzjop is Algemeen Onbeschaafd Nederlands, een voordien nog onbenoemde taal die ik niet vloeiend spreek maar wel versta, aangezien ik haar sinds mijn vestiging in dit land om mij heen hoor. Al was het woord dzjop destijds nog niet gangbaar; dikwuls, buvvoorbeeld, possegel en zo meer natuurlijk wel, maar job werd op zijn Engels uitgesproken, en dat in kleine kring. Hoe gaat dat echter? Woorden komen hier binnen, gaan circuleren en voegen zich tenslotte naar de volksmond. Dat kan een traag verloop hebben! Snob heeft zich geloof ik nog steeds niet geëncanailleerd tot snop, maar nieuwkomers heten allang niet meer quiz of stuff. Hamvraag: kan men anderstalige woorden bij het Nederlands, in het bijzonder het ABN indelen? Hamantwoord: welzeker. Een taal die zich isoleert, die onmisbare en moeilijk in eigen woorden te formuleren begrippen als Heimweh en jazz moeilijk in eigen woorden formuleert, raakt achterop.

Met AON bedoel ik (nog) niet Ik ken beter foebele als hem, maar de gemakzuchtige uitspraak die zelfs de beschaafden niet zonder lachwekkende inspanning kunnen vermijden. Weglating van de uitgangs-n bijvoorbeeld overkomt de plechtigste voorganger, de imposantste voordrager, de stijlvolste voorzitter - maar niet aan het einde van een zin. Die boeke moet je late liggen is AON, en ieder weet dat de n ook achter boeke en late behoort en bedoeld wordt, maar dat men die om practische redenen overslaat. Ik laat dus (groots in mijn eenzaamheid) terzake niet op kwaken rijmen. Te meer daar versificatie toch vooral en meestal lectuur is.

Aha. Juist. Mooi is dat. Dus als je het ziet rijmen, is het in orde! Op deze snibbige woorden reageer ik met een citaat van een vooraanstand dichter (niet meer voor commentaar bereikbaar):

O hart, in 't eeuwig keren der seizoenen
Verlatener dan de eerste avondster,
En nog begerig als een boom te groenen,
Maar steeds geknakt en altijd eenzamer

H.H. Polzer

[p. 24]

Het Rijmschap heeft het jubileum van Onze Taal op geheel eigen wijze gevierd (Café André te Wijk aan Zee). Op onze feestelijke receptie hield Heinz Polzer een meeslepende voordracht over zijn grootse eenzaamheid. Dit gebeuren verhief de harten en drukte de kosten (niet één van de genodigden waagde het tijdens de voordracht een spriritualie te bestellen). Hierboven vond u een samenvatting van Heinz' betoog, hieronder volgen enige opmerkingen. Niemand zal weten hoe een prozaschrijver die traditioneel spelt, zijn woorden uitspreekt. Een poëet echter valt aan de hand van zijn rijmwoorden te controleren:

De gesproken taal wijkt af van de geschreven taal. Spellinghervormers vinden dat onlogies, Heinz vindt het niet beschaafd. Hij gaat daarbij wat te ver: de uitspraak postzegel bestaat niet, quiz en stuff zijn in Nederland nooit anders uitgesproken dan als kwis en stuf.

Het is de eeuwige angst voor een rigoreuze spellinghervorming die een debat over uitspraak zo hachelijk maakt. Brouwsels als dzjop en foebele hebben een bijna verlammende werking, ook op mij. Toch zou ik liegen als ik beweerde dat ik voetballen zei, voeballe komt er nog het dichtst bij. Ik zeg ook dzjop en snop. Is dat lelijk? Nee, die beide woorden blijken zich moeiteloos te voegen in het rijtje schrob, getob, mantelrob: de verschuiving in uitspraak sluit goed aan bij een klank die we al bezaten en de letters -ob aan het eind van een woord kenden we al. Een Nederlandse uitspraak van het Engelse jazz, dàt zou lelijk zijn. Net zo lelijk als een aangepaste spelling van dat woord:

Ivo de Wijs