De cellist en de herft
Soms is alles anders dan je dacht.
Je oog glijdt over de kopregels van een advertentie, dwalen verder, maar dan.... alarm! Terugzoeken die advertentie. En mijmerend staar je naar de volgende regels in vet kapitaal: ‘Bij de gemeentepolitie kunnen worden geplaatst enige cellisten’.
Dat ze bij de politie geüniformeerd trommelen en blazen is een bekend en verheugend verschijnsel: wie toetert schrijft geen bonnen. Maar een cellist bij de motorpolitie - zo'n man moet toch zittend muziek maken - is nieuw en roept het beeld op van een licht ontroerde commissaris, luisterend naar het celloconcert van Dvorák in de zijspan. Bij nader toezien in de kleinere letters van de advertentie blijkt van de cellist verwacht te worden, dat hij arrestanten verzorgt en bewaakt; kortom: dat hij vele cellen bedient. Daarmee is de zaak opgehelderd, maar niet geheel. Mij plaagt nog steeds deze vraag: wist de opsteller van de advertentie nou echt niet dat een cellist een bespeler van de cello is?
In een zaal van het Rotterdamse scheepvaartmuseum bekijk je de tekening van de doorsnede van een aak. Je leest de bijschriften en plotseling is er de schrik dat er een spelfout staat: herft i.p.v. herfst. Maar stel dat er herfst moest staan, wat heeft dat jaargetijde met een scheepsromp te maken? Ook de zorgvuldigheid der belettering doet twijfelen aan slordig taalgebruik.
Het raadsel wordt - ten dele - opgelost door een suppoost met schipperservaring. Ook op een rijnaak blijkt het soms anders dan je dacht. In de voor een aak zo karakteristieke reeks luiken bieden de twee achterste slechts in schijn toegang tot het ruim. Zij bedekken een soort kist waarin de schipper zijn voorraadje aardappelen en vroeger zijn brandstof bewaarde. Deze opslagruimte heet de herft. Noch Van Dale, noch het zeer grote Woordenboek der Nederlandsche Taal geeft opheldering, behalve dan dat de vorm herft voorkomt als variant op herfst. De vraag blijft hoe een eventueel dialectisch herft de naam kan worden van een goed gecamoufleerdé voorraadkast.
J.J.M. Bakker, Eindhoven
Auteursrechtelijk beschermd