taal. Dat kan wèl tot vervelende dingen leiden. Want de kapitein uit de bekende anecdote, die iedere ochtend in z'n zakboekje moest nazien wát bakboord en wát stuurboord was, en niettemin zijn schip veilig door alle gevaren loodste, heeft niet bestaan. In elk geval zijn we gewaarschuwd: de lezer houdt toezicht.
Uit de preek in Winners & Sinners blijkt overigens, dat het in de Verenigde Staten niet veel anders gesteld is dan in Nederland. Immers ook hier zien we steeds meer ongrammaticale vervoegingen, verbuigingen, spellingen en constructies, steeds meer onlogische uitdrukkingen en onlogische beeldspraak verschijnen. Nu legt het nieuws een lange weg af vóór het in de krant staat of in de ether hangt, en daardoor is niet in alle gevallen na te gaan waar de ontsporing zich heeft voorgedaan. Maar daar houdt de lezer/luisteraar zich niet mee bezig. Hij ziet met enige verbazing, hoe bij voorbeeld de eenvoudige taalregels over d, t of dt veelvuldig worden genegeerd en het valt hem niet moeilijk een serie overtredingen samen te stellen, die uit de volgende (authentieke) zinnen naar voren komen:
‘Ook president Amin van Oeganda heeft gezegd dat zijn land zich het recht voorbehoud tot een vergeldingsactie tegen Israël.’ ‘Amin zei in een boodschap aan de leiders van de Verenigde Naties en de Organisatie van Afrikaanse Eenheid, dat hij van hen verlangd dat ze Israël veroordelen.’
‘... Theo Koomen, die (...) hem daarom uit naam van het gehele Nederlandse volk met erbarmen en begrip omringd.’ ‘Je hebt gewoon geen tijd voor emotionele reacties, hoewel ik er rekening mee houdt dat die ook bij mij toch wel later zullen komen.’ ‘Hoewel ik doorgaans mensen die menen te weten wat de “waarheid” is nogal arrogant vind, wordt ik er helemaal huiverig voor als daarvoor links en rechts in de Bijbelteksten worden aangehaald.’ (??) ‘Ieder jaar weer wordt je meer volwassen, totdat je op een gegeven ogenblik oud bent.’ ‘Waarom wordt ik altijd zo gek getekend?’ ‘Men vraagt zich op het ogenblik af of Sacharow echt is gearresteerd of dat hij alleen wordt ondervraagt.’ ‘Het opzij zetten van de KLM terwille van een stukje Surinaams onafhankelijkheidsvertoon geschied met instemming van onze minister van Verkeer en Waterstaat.’ ‘Taart eten doe ik niet veel, daar wordt je maar dik van.’
En uit persbureaukopij: ‘De inspectie van het onderwijs erkend alleen een handtekening van het echte schoolhoofd.’ Daarentegen in twee koppen: ‘Vereniging Hoger Spoorwegpersoneel erkent als vakvereniging’ en ‘Slachtoffers treinramp opgebaart’.
Een greep uit andere grammaticaal onjuiste zaken:
‘Het feit dat deze vakbeweging, die bekend staat om zijn zelfbeheersing, nu tot deze stap besloten heeft...’ - Tot de woorden, die alleen maar als zij-woorden kunnen worden behandeld, behoren woorden met het Nederlandse achtervoegsel -ing: vereniging, bekendmaking, beweging. De vakbeweging staat dus bekend om haar zelfbeheersing.
‘De vervoersbond CNV adviseert haar leden zoveel mogelijk normaal door te werken.’ - ‘Bond’ is mannelijk, maar het is geen doodzonde als u dat niet weet. Het is met die geslachten niet zó ingewikkeld wat de voornaamwoordelijke aanduiding (de bond en zijn leden, de bond, hij, hem; de schrijfster en haar boeken, de schrijfster, zij, haar) aangaat.
De drie hoofdregels zijn:
| 1. | mannelijke woorden: mannelijke aanduiding (zijn, hij, hem); |
| 2. | uitsluitend vrouwelijke woorden: vrouwelijke aanduiding (haar, zij, haar); |
| 3. | vrouwelijke woorden, die ook als hij-woorden behandeld mogen worden (v-m-woorden):
vrije keus, maar dan liever wel een beetje consequent. Tot deze groep behoren woorden als klok, straat, tafel; deze regel is juist ingevoerd om het u wat gemakkelijker te maken, zou men kunnen zeggen. Weet u niet of een woord mannelijk of vrouwelijk is, gebruik dan de mannelijke aanduiding. Dan zit u er alleen naast als het een onvoorwaardelijk vrouwelijk woord is. |
‘Griekenland heeft gisteren het grootste deel van haar vloot naar de Egeïsche Zee gezonden.’ - Dit is een van die zeer verbreide misgrepen waarvoor we geen verklaring weten, tenzij we het gedachtenloos uit het Engels overnemen als oorzaak moeten beschouwen. Die Griekenland toch! (Bezittelijk voornaamwoord bij onzijdige woorden is zijn.)
‘Dit schrijft de voorlopige Centrale Raad voor de Milieuhygiëne in een commentaar op het wetsontwerp wat men op verzoek van de minister van Volksgezondheid en Milieuhygiëne heeft geschreven.’ - ‘het plan wat we bedacht hebben’ in plaats van ‘het plan dat’. Groeiende spreekgewoonte, naar onze mening slordig. Maar zelfs behoorlijk moderne grammatici constateren, dat dit in de schrijftaal nog niet geaccepteerd is.
‘Groningen zond ons pas begin mei hun plannen.’ - Naast de ontsporingen, veroorzaakt doordat men een enkelvoudig onderwerp een meervoudig gezegde meegeeft, of omgekeerd, ziet men ook vaak de merkwaardige ‘grammatica’ van de geciteerde zin. Misschien ook al onder Engelse invloed. De zin zou alleen goed zijn, als uit de samenhang was gebleken, dat Groningen niet alleen zijn plannen had gezonden, maar ook die van bijv. Leiden en Utrecht.
We hadden het niet verwacht, maar nu moeten we toch ook het volgende signaleren. Evert Werkman is ons daarin voorgegaan in Het Parool. ‘Van’ is in, schreef hij. ‘Ik zei nog tegen hem van waarom heb je dat dan niet gedaan? Toen antwoordde hij van dat hij dat niet wist.’
Wij dachten toen nog dat dit alleen gebrekkige spreektaal was, en nog geen schrijftaal. Maar nu is het dan zo ver: ‘De resolutie die ook sprak van dat het Europese parlement er vast van overtuigd is, dat het internationale terrorisme alleen met grote vastberadenheid kan worden bestreden, werd goedgekeurd door elf aanwezige parlementariërs.’
Als we dit gebruik gebrekkige spreektaal noemen, behoeven we niet meer te zeggen wat we er als schrijftaal van denken.
Een verkeerde samentrekking: ‘Alleen reeds in de staat Bahia is een kwart miljoen vierkante meter grond niet meer bruikbaar en vindt een uittocht van bewoners
Auteursrechtelijk beschermd