Onze Taal. Jaargang 46

Vertaalwedstrijd troonrede

Enkele dagen na Prinsjesdag 1976 hebben de eindexamenleerlingen van de O.G. Heldring-Mavo in Den Haag onder leiding van hun lerares Nederlands, mevrouw A. Reitsma, een vertaling van de troonrede overhandigd aan de heer Vondeling, de voorzitter van de Commissie Duidelijke Taal. De Commissie Duidelijke Taal probeert een antwoord te vinden op de vraag: Hoe kunnen we een bijdrage leveren aan de verbetering van het taalverkeer tussen overheid en burger? In de commissie, die in 1973 is ingesteld, zitten naast de voorzitter van de Tweede Kamer vertegenwoordigers van enkele departementen en andere overheidsinstanties. Ook het Algemeen Nederlands Verbond, het Genootschap Onze Taal en de Parlementaire Pers zijn vertegenwoordigd.

In een gesprek met de leerlingen van de O.G. Heldring-Mavo over de pogingen van de Commissie Duidelijke Taal om de taal van de overheid te verduidelijken, kwam ook de vraag naar voren: Hoe zouden andere leerlingen de troonrede vertalen? Deze vraag bracht de commissie op het idee een vertaalwedstrijd te organiseren voor de bovenbouw-klassen van de middelbare scholen.

In een brief aan de docenten Nederlands werden de volgende voorwaarden genoemd:

1.	De inhoud van de vertaling moet overeenkomen met die van de oorspronkelijke tekst.
2.	De tekst moet geschikt zijn om voor te lezen.
3.	De zinsvolgorde moet logisch en helder zijn.
4.	De zinsbouw en het woordgebruik moeten eenvoudig zijn.

De commissie kreeg zestien vertalingen binnen. Ze werden beoordeeld door een jury die bestond uit:

A. Vondeling, voorzitter van de Tweede Kamer.

H.J.M. Vrouwenvelder, vice-voorzitter Commissie. Duidelijke Taal.

D. van Duyne, plv. secretaris-generaal Algemene Zaken.

J. Veering, lector toegepaste taalkunde, T.H. Delft.

J. Renkema, taalkundig adviseur, Staatsuitgeverij.

Het beoordelen van de zestien vertalingen was een moeilijk karwei. Aan alle teksten was bijzonder veel zorg besteed. De jury was verrast door de talrijke goede vondsten

[p. 41]

en door de treffende vertalingen van moeilijke woorden. Uiteindelijk - ‘na ampele overweging’ zoals dat in Den Haag heet - kwam de jury tot de conclusie dat de Gereformeerde Scholengemeenschap uit Amersfoort de beste vertaling had gemaakt van de troonrede 1976. Voor een eervolle vermelding kwamen in aanmerking de vertalingen van de Rijksscholengemeenschap Hamaland te Winterswijk en het Lauwerscollege te Buitenpost.

Het viel de jury op dat een groot aantal zinnen door bijna alle scholen verkeerd zijn vertaald. Waarschijnlijk ligt dit aan de moeilijkheidsgraad van de oorspronkelijke tekst. Het geeft te denken als bovenbouw-leerlingen onder leiding van hun leraar Nederlands er niet in slagen een tekst, bestemd voor alle Nederlanders, zonder al te veel fouten te vertalen! Voor de uitdrukking ‘individuele bedrijven’, vond de jury de vertalingen: ‘aparte bedrijven’, ‘kleine bedrijven’, ‘afzonderlijke bedrijven’, ‘alleenstaande bedrijven’ en ‘zelfstandige bedrijven’.

Opvallend waren de fouten bij de vertaling van de zin over de inflatiecorrectie. Gelukkig hebben de inzenders bijna allemaal een poging gewaagd om deze moeilijke zin te herschrijven. Hieronder volgt eerst de zin uit de troonrede met daaronder de zeventien vertalingen. Zestien uit de vertaalwedstrijd en de vertaling van de Heldring-Mavo. De vertalingen met een asterisk zijn door de jury goedgekeurd. De andere zijn afgekeurd omdat ze naar het oordeel van de jury de inhoud niet goed weergeven, of te dicht bij de oorspronkelijke tekst liggen.

Troonrede 1976:

De inflatiecorrectie zal voor 80% worden toegepast.

Vertalingen:

1.	Van de waardevermindering van het geld wordt 80% vergoed.
2.	De vermindering van de waarde van het geld zal voor 80% worden verbeterd.
* 3.	Door inflatie betalen we veel teveel belastingen, daar krijgen we 80% van terug.
4.	De lonen zullen voor 80% worden aangepast aan de geldontwaarding.
* 5.	De geldontwaarding veroorzaakt schijnbaar hogere inkomens waardoor men ten onrechte meer belasting moet betalen. Om dat voor het grootste deel recht te trekken, worden de belastingtarieven voor 80% aangepast.
6.	De inflatiecorrectie zal voor 80% worden toegepast.
7.	De inflatie-correctie gaat voor 80% door.
* 8.	De tegemoetkoming in de belasting ten gevolge van de waardevermindering van het geld, de z.g. Inflatiecorrectie, zal volgend jaar 80% bedragen.
9.	De aanpassing van de inkomsten aan de geldontwaarding zal voor tachtig procent plaatsvinden.
10.	De lonen zullen met 80% van de geldontwaarding verhoogd worden.
11.	Het plan om de geldontwaarding tegen te gaan zal voor 80% worden uitgevoerd.
12.	De vergoedingen in verband met de gestegen prijzen worden uitgekeerd.
13.	We kunnen de inflatie met 80% tegengaan.
14.	De herziening van de geldontwaarding zal voor 80% worden toegepast.
*15.	De in de wet geregelde aanpassing van de tarieven van de loon- en inkomstenbelasting om de drukverzwaring als gevolg van de inflatie teniet te doen, wordt voor 80% toegepast.
16.	De geldontwaarding zal voor 80% worden goedgemaakt.
17.	De tekorten die t.g.v. de inflatie ontstaan, zullen voor 80% door de regering worden gedekt.

Toevallig stond deze moeilijke zin uit de belastingparagraaf ook het jaar daarvoor al in de troonrede: ‘In de loon- en inkomstenbelasting wordt een correctie voor de geldontwaarding voor 80% toegepast,...’ Deze zin is door Vondeling en mij als volgt vertaald: ‘Door de geldontwaarding betaalt iedereen meer loon- en inkomstenbelasting. De gevolgen hiervan maken wij voor 80% ongedaan,...’ Deze vertaling is toen goedgekeurd door de departementen. Zie Anne Vondeling en Jan Renkema, De troonrede van Ridderzaal naar huiskamer, Den Haag, Staatsuitgeverij 1976. In de toelichting op onze vertaling stond: ‘Deze moeilijke zin over de correctie voor de geldontwaarding in de loon- en inkomstenbelasting is zonder uitleg nauwelijks te begrijpen. Hoevelen zouden hier de goede verstaander zijn die aan een half woord genoeg hebben?’

Het is jammer dat de samenstellers van de troonrede zich hiervan niets hebben aangetrokken. De vertalingen van de troonrede 1976 bewijzen dat wij gelijk hebben gehad. Wij zijn benieuwd naar de volgende troonrede en uiteraard ook naar andere overheidsteksten die voor de burger zijn bedoeld. De troonrede diende alleen maar als voorbeeld om onnodig moeilijk taalgebruik aan de kaak te stellen.

J. Renkema