Kunnen gilzen rijen?
Een probleem waar de heer Veering destijds veel aandacht aan heeft besteed. Liever gezegd: een deeltje van een groter probleem: maak vragen van de vorm kunnen iksen ijen? Iksen moet een echt woord zijn dat als meervoudig onderwerp dienst kan doen, en ijen moet een echt werkwoord zijn, en iksenijen moet op zijn beurt weer een echt woord zijn. Voorbeeld: zie boven. Of nee, dat voorbeeld is niet goed: gilzen is geen echt woord. Zo is ook kunnen schorsen neren twijfelachtig, omdat het niet duidelijk is of het meervoud schorsen wel bestaat.
Formeel is kunnen honden rennen wel goed, maar inhoudelijk niet omdat er geen twijfel aan is dat honden inderdaad kunnen rennen, en omdat bovendien de samenstelling hondenrennen uit honden en rennen niets verrassends heeft. Bestaan er dan wel goede voorbeelden? Jawel.
Neem bijvoorbeeld kunnen leeuwen rikken? Semantisch heeft leeuwerik noch iets met leeuw, en al evenmin iets met rikken te maken. Bovendien is de vraag als zodanig van niet-triviale aard: tot dusverre is nog niets bekend over de mate waarin sommige diersoorten in staat zijn het kaartspel te beheersen. Enigszins op hetzelfde vlak (dat van de dierpsychologie) ligt de goede vraag kunnen hazen winden?
De filosofisch meest diepgaande vragen krijgen we, wanneer we ons afvragen in hoeverre levenloos geachte objecten in staat zijn tot menselijke ervaringen. Bijvoorbeeld: kunnen bakken lijen?
Minder geslaagd is een vraag van het type kunnen hopen lozen? Er zijn hier namelijk teveel vervangingsmogelijkheden van hopen: kunnen werken lozen, kunnen baarden lozen, kunnen banden lozen. Op die manier verdwijnt het verrassingseffect. Een beetje aardig is wel kunnen maten lozen? Dit omdat maat en mateloos beide ook matroos kunnen betekenen, als we tenminste van een gallicisme af en toe niet vies zijn.
Nog meer topologisch geöriënteerde problemen zijn: kunnen hinden lopen? (niet sterk qua vorm: ik zou niet weten waarom hinden niet kunnen lopen) en kunnen hoeven laken?
De meest mysterieuze vraag die ik tot dusverre ben tegengekomen, en waarop ik geneigd ben bevestigend te antwoorden, maar dat kan best wensvolle denking zijn:
Kunnen basten naken?
Piet Uit den Boogaart
Auteursrechtelijk beschermd