Onze Taal. Jaargang 46

Olla vogala...

In september 1940 begon Jan Veering zijn studie van de Nederlandse Taal en Letteren aan de Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam. Die studiekeuze van toen is definitief en totaal geweest. Tot in de laatste fase van zijn ziekbed hebben de zorgen over het Nederlands hem bezig gehouden.

Student zijn in de oorlog was geen feest. Jan Veering begon met grote ernst en toewijding en hij genoot van zijn vak, van bibliotheek en colleges. Maar dat vak kreeg geleidelijk maar onweerstaanbaar een tragische betekenis: onze moedertaal en de Nederlandse geschiedenis in oorlogstijd; colleges hadden iets van contrabande, soms van protest. De vijand luisterde mee. Hoogleraren werden gearresteerd omdat zij onkreukbaar en onbuigzaam waren.

De wijze waarop Jan Veering zich als neerlandicus heeft ontplooid en werkzaam is geweest, is zeer persoonlijk geweest. In 1955 werd hij de eerste neerlandicus die in ons wetenschappelijk onderwijs als hoofdtaak kreeg: de zorg voor doeltreffend en verantwoord taalgebruik in de wetenschappelijke communicatie. Als wetenschappelijk medewerker aan de Technische Hogeschool Delft moest hij het onderwijs in taalbeheersing zelf ontwikkelen. Het buitenland was daarin veel verder; in Nederland ontmoette men evenveel bevreemding als instemming daaromtrent.

In Delft ontplooide hij een houding tegenover de problemen van taalgebruik, van formuleren en van technische terminologie, die hem typeerde en die ook te herkennen viel in zijn opvattingen in zijn blad Onze Taal.

In talloze contacten over ervaringen op het gebied van taalbeheersing kwam in de loop der jaren één punt steeds sterker naar voren. De taalgebruiker die zich als volwassene, als vakman in zijn teksten wil realiseren, is slechts zelden als categorie met wat toegevoegde kennis te helpen. Hij is daarentegen veeleer een individu dat zelf zijn specifieke problemen moet leren onderkennen om zelf ook een uitweg te vinden. Hij heeft meer een gids nodig dan een voorschrift omtrent goed en fout.

Veering's houding tegenover anderen werd - zo heb ik hem waargenomen - in toenemende mate gekenmerkt door zijn schroom om anderen te veroordelen. Ondanks een zeer lange en intens overwogen ervaring gold niet vooral zijn eigen wijsheid; hij relativeerde zijn autoriteit, alsook die van anderen en vooral die van leerboeken. Hij had een open oog voor evolutie, voor ontwikkeling in opvattingen en inzichten.

Niet de taalregel, maar het probleem zoals de taalgebruiker dat bleek te ervaren: daar lag Veering's zorg. Anders

[p. 11]

gezegd: hoe men met zijn taal moest leven, als eenling of, in breder verband: in Zuid- en Noord-Nederland samen. Op dat gebied lagen ook zijn zorgen voor de toekomst. Hoe waren de kansen voor een werkelijk geïntegreerde benadering van het Nederlands in ons gehele taalgebied? Zijn gedachten daarover vormden een lang gekoesterd perspectief. Wat dit voor hem betekende, werd niet bepaald door roemzuchtige ideeën over een grootse letterkunde, een machtige bloei van het Nederlands in Europa. Nee: door het uitzicht op de mogelijkheid dat ieder lid van onze taalgemeenschap zich zó kan uitspreken dat hij begrepen en in zijn taalgebruik aanvaard wordt.

Jan Veering dacht niet over de taalgebruikers als in soorten te verdelen groepen die bovendien beantwoorden aan de classificaties van enigerlei didactiek. Hij vertelde graag, maar niet vaak over ‘ik’ noch over ‘wij’. Hij sprak wie zich tot hem wendde met een vraag, niet belerend en stellig toe. Ook in zijn stukken en voordrachten sprak hij niet zozeer de ander toe. Nee, hij dacht en schreef vooral over de problemen van een ander, als individu. Hij trachtte de ander te tonen wat diens probleem was. Veering drong zich niet op; karakteristiek voor de bescheidenheid van zijn uitingen was de derde persoon enkelvoud.

Vijf jaar geleden maakten wij getweeën een voettocht door de Ardennen, Jaques Perk's wandelingen natrekkend. Terwijl ik achter zijn rugzak aanstapte op een hellend pad, begon Veering zonder inleiding te citeren: invallende herinneringen uit collegeteksten, flarden uit de Gotische bijbel van Wulfila en de oudste overgeleverde Westvlaamse dichtregel: ‘Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic enda thu’.

De vreugde, de droom en de tragiek van onze studie in de oorlogsjaren was weer levend. Ook de dichtregel van toen lag weer paraat, vlak naast de problemen van taalbeheersing die we daareven hadden besproken.

Jan Veering was altijd neerlandicus, met hart en ziel, zonder gelijkhebberij. Maar ook altijd met de taalgebruiker binnen de gezichtskring. Zo heeft hij veel betekend voor zéér velen. Zeer velen moeten hem bitter missen.

Jan Bakker