De Volkskrant bood dr. Vondeling al een boeketje lijdende vormen uit de Troonrede aan. Bij het opsnuiven van de kwalijke geur daarvan moet hij zich afgevraagd hebben waarvoor hij zich bij de vorige Troonrede zoveel moeite gegeven heeft.
Op het gebied van de interpunctie heerst in het Nederlands veel onzekerheid. Maar niet altijd: een z.g. beperkende bijvoeglijke bijzin wordt niet door een komma van het antecedent gescheiden, eenvoudig omdat er bij het spreken in dit geval tussen antecedent en bijzin geen pauze is. Dit regeltje wordt strijk en zet overtreden. Eén voorbeeld: een samenleving, waarin minder ongelijkheid heerst. Het ergste is hierbij dat men bij het voorlezen op een dwaalspoor gebracht wordt. En die Troonrede is tòch al zo moeilijk voor te lezen!
Als steeds gebruikt de Troonrede weer veel lange, liefst vreemde woorden: productiepotentieel, inflatietempo, meerjarenplanning, stadsvernieuwingsbeleid. Soms kunnen ze wel een mootje missen: in het zinsverband van de Troonrede kan best sectie gepleegd worden op sector van onderwijssector. Nu zijn veel van die woorden eendagsvliegen en dan is er geen aas je pijn. Soms echter worden ze gebruikt in de benaming van wetsvoorstellen en dan ziet het er minder gunstig uit. Gelukkig weet de spraakmakende gemeente hier wel raad op: misschien vermoeden sommige Nederlanders niet eens dat VAD vermogensaanwas betekent. En met de 33 letters van (algemene) arbeidsongeschiktheidsverzekering gaat het net zo.
En dan nu enkele afzonderlijke ongerechtigheden.
het aangekondigde nieuwe instrument. Een instrument kan niet aangekondigd worden; wèl de vervaardiging ervan.
een bescheiden groei van de koopkracht van burgers. Is dat een speciaal soort koopkracht?
regelingen zullen ter hand worden genomen. Neen, het regelen kan ter hand worden genomen; regelingen worden getroffen.
Nieuwe inspanningen zullen op gang worden gebracht. Alweer mis: men kan zich hoogstens opnieuw inspannen. Maatregelen om het agrarisch produktiepotentieel op een verantwoord peil te houden. Bedenkelijke voorkeur voor lange, vreemde woorden en voor abstractie in de tweede macht. Waarom niet: het productievermogen van landbouw en veeteelt? Dat verantwoord peil vond(en) de opsteller(s) zeker erg mooi, want in de volgende alinea komt het nog eens voor. Het is een glibberige term, waar men alle kanten mee uit kan, zodat ik er ook geen gelijkwaardige term voor kan vinden.
Als wij die voorzichtigheid betrachten komt een prijsstijging binnen ons bereik die lager is dan in enig jaar na 1970 haalbaar is gebleken. Zoals het hier staat lijkt het eerst of prijsstijging een begerenswaardig goed is. Tussen twee haakjes: de bijzin die begint met die lager is, is ‘uitbreidend’, en had nu eens wèl door een komma van het antecedent gescheiden moeten worden.
Voorstellen ( ) om de sociale partners ( ) in staat te stellen ( ) hun verantwoordelijkheden waar te maken. Verantwoordelijkheden draagt men, voelt men, deelt men, neemt men op zich; waarmaken moeten de opstellers van de Troonrede zich nog steeds als schrijvers van goed Nederlands.
Een belangrijke uitbreiding ( ) van de instrumenten voor het voeren van een inkomenspolitiek. Niet de instrumenten worden uitgebreid, maar het aantal instrumenten of het instrumentarium.
De regeling in werking stellen. Een regeling kan men treffen, maken; men kan haar niet in werking stellen: dat gebeurt met een machine. Hoogstens kan men een regeling in werking laten treden.
De eigen verantwoordelijkheid van met name het bijzonder onderwijs. Ik zat er gewoon op te wachten: de mode van de dag, het totaal overbodig gebruik van met name.
Groepen die om sociale of economische redenen tot dusver het minst profijt van het onderwijs hebben gehad. Er is hier geen sprake van redenen, maar van oorzaken. Het bestaande beleid wordt versterkt en uitgebreid. Wie heeft ooit een beleid - en dan nog wel een bestaand beleid - zien versterken en uitbreiden?
Twee-derde van alle woningen ( ) draagt dus de kenmerken van een enkele generatie. Zou het niet beter zijn te schrijven: weerspiegelt de bouwkundige opvattingen van één generatie?
De regering vertrouwt erop dat het mogelijk zal zijn de behandeling van de ( ) wetsontwerpen ( ) in deze zittingsperiode tot een goed einde te brengen. Laat ik in mijn onschuld nu altijd gemeend hebben dat niet de regering maar de Kamers de wetsvoorstellen behandelen! Terwille van de kwaliteit van het water is het verheugend dat overeenstemming is bereikt over de verdragen ( ). Wie dat terwille van de kwaliteit van het water per se gebruiken wil, moet het natuurlijk achteraan zetten. Het is verheugend dat verdragen zijn gesloten ter wille van de kwaliteit van het water. Maar waarom niet: Water is een levensbelang. Daarom is het verheugend, etc.
Om redenen van energiebesparing en vrijetijdsbesteding. Motto: waarom eenvoudig als het ook ingewikkeld kan. Een gewoon mens had geschreven: Om energie te sparen en meer gelegenheid tot besteding van de vrije tijd te scheppen.
Het kabinet beraadt zich over een wettelijke regeling van een commissaris van algemeen belang. Gaat dat zien: een commissaris die geregeld wordt; hoe doe je dat? Het slot van de Troonrede houdt zich bezig met Defensie en Buitenlandse Zaken. Als dit gedeelte is opgesteld door de erbij betrokken ministers, dan verdienen zij lof, want op dit stuk valt zelfs met de slechtste wil weinig aan te merken.
Tot mijn verbazing vond NRC-Hbld in de Troonrede heel wat te waarderen: de zinnen zijn korter en daardoor leest de Troonrede vlotter dan vorige jaren. Over ongerechtigheden zwijgt de krant. Ze heeft ze dus òf niet opgemerkt, òf ze - tegen haar gewoonte in - met de mantel der liefde bedekt. Geen van beide mogelijkheden treft door haar waarschijnlijkheid.
Het zou niet gek zijn als de kamerleden eens duidelijk lieten blijken beter Nederlands in de Troonrede op prijs te stellen. Natuurlijk in de eerste plaats omdat het belangrijkste staatsstuk in goed Nederlands geschreven dient te zijn. Maar misschien ook nog om een andere
Auteursrechtelijk beschermd