Onze Taal. Jaargang 40

Gewasbescherming

Dr. L. Bos, een internationaal bekend onderzoeker werkzaam aan het Instituut voor Planteziektenkundig Onderzoek Wageningen, heeft een nieuw Nederlands woord geschapen waaraan wij gaarne ruime bekendheid willen geven. Het is het woord: gewasbescherming. Het is de naam geworden van het mededelingenblad der Nederlandse Planteziektenkundige Vereniging.

Hij betoogt in dit blad 2 (1970) 1, blz. 1-9, dat de term planteziektenkunde in ons land een te breed gebied moest bestrijken. ‘Ziekten’ en ‘plagen’ waren centrale punten in de statuten van de Ned. Planteziektenkundige Vereniging. Door de eenzijdige nadruk op het begrip ‘ziekte’ zijn de entomologie en de ‘onkruidkunde’ onvoldoende aan hun trekken gekomen.

Een woord als gewasbescherming geeft beter het doel weer van het wetenschappelijke vak dat tot dusver o.a. de naam planteziektenkunde droeg, een naam die in de praktijk tot allerlei verwarring heeft geleid.

Aan het slot van zijn betoog behandelt dr. Bos enige taalkundige aspecten van de nieuwe term.

‘In het buitenland zijn termen als “crop protection” en “Pflanzenschutz” gemeengoed. Vooral ongewoonte doet de Nederlander hier en daar nog enigszins onwennig tegen de term gewasbescherming aankijken.

[p. 35]

Analogie met natuurbescherming, dierenbescherming etc. zou de indruk kunnen wekken van bescherming van zeldzame gewassen tegen uitroeiing. Bijv. in het Duits heeft dit bezwaar echter niet gegolden: Naturschutz - Pflanzenschutz.

Interessant is dat reeds in 1928 van de hand van M. de Koning een boek is verschenen over de ziekten en plagen in de bosbouw onder de naam “Bosbescherming”. In 1969 werd bij Pudoc in Wageningen het eerste deel van een gelijksoortige uitgave onder dezelfde naam gepubliceerd. Psychologisch ligt de zaak hier eenvoudiger omdat voor velen bosbouw reeds veel meer een vorm van natuurbescherming is dan doelbewuste houtteelt. Ook komt hier bij dat men bij het “onhandelbare” object bos van oudsher meer getracht heeft om de door “oecologische” ingrepen schade te voorkomen in plaats van met kunstgrepen te bestrijden. Deze werkwijze wordt echter in toenemende mate nagestreefd bij allerlei cultuurgewassen. Met name de bestrijding van virusziekten is vrijwel uitsluitend van indirecte aard en gericht op de bescherming tegen infectie, of wanneer deze onvermijdelijk is, bescherming tegen schade door resistentie-verhoging.

Vooral echter is wel als bezwaar tegen de aanduiding gewasbescherming aangevoerd dat op taalkundige gronden ook de normale teeltmaatregelen, zoals grondbewerking en bemesting, reeds ongeacht aan- of afwezigheid van schadelijke organismen, tot de gewasbescherming zouden worden gerekend. Het gaat dan echter om gewasverzorging. Van Dale omschrijft bescherming als: 1. hoede, beveiliging, bewaring en 2. begunstiging, protectie. Het is uit deze rangschikking zonder meer duidelijk dat het woord begunstiging een meer afgeleide betekenis geeft. De opvatting dat nu alle begunstiging (dus ook normale verzorging) bescherming zo zijn, berust duidelijk op een drogredenering. Slechts in die gevallen, waarbij teeltmaatregelen bijdragen tot de beveiliging tegen belagende factoren of de verhoging van resitentie, speelt de gewasverzorging mee in de gewasbescherming. Dit kan bij de geïntegreerde bestrijding van plagen van grote betekenis zijn. Omgekeerd dient ook de beoefenaar aan de plantenteelt-(kunde) op de hoogte te zijn van maatregelen van gewasbescherming. Dan speelt de gewasbescherming mee in de gewasverzorging.

Een ander bezwaar tegen de naam gewasbescherming zou zijn dat ermee slechts een complex van bestrijdingsmaatregelen zou worden aangeduid en alleen maar de praktische toepassing van planteziektenkundige kennis zou betreffen.

Datzelfde bezwaar zou de Wageningse studierichtingen Plantenteelt, Plantenveredeling, Zuivel e.d. moeten treffen, en ook de aanduiding Landbouw in Landbouwhogeschool alsof aan het eind der studie slechts landbouwers worden afgeleverd. Het betreft hier immers terreinen van wetenschap en studie. Volledigheidshalve zou van Landbouwkunde, Gewasbeschermingskunde etc. moeten worden gesproken. Zo bestaat aan de Landbouwhogeschool sinds enige jaren reeds het vak Theoretische Teeltkunde.’