Onze Taal. Jaargang 40

Woorden

uit de bouw komen wel eens in aanmerking om enige kracht aan enigerlei zaak bij te zetten; zo was het niet zo lang geleden geheid, toen geramd, toen gemetseld, nu gebeiteld, bijv. ‘gebeitelde succesfiguren als Rudi en Johnny en Corrie’ (30-11-70) en ‘laten we hopen dat ze in Engeland furore maakt, want dan zit ze gebeiteld.’ Onthoudenswaardig woord. □ De bouw (ook: de bouwvak) betekent eveneens het hele ‘bouwvakwezen’. En aardiger nog voor lidwoordonderzoekers: de metaal, de kleinmetaal. Bijvoorbeeld (op vijftien december) lag de metaal vrijwel volledig stil. Dat was bij die werkonderbreking, flauwe abstractie voor gewoon korte staking. □ Iemand heeft opgemerkt dat zwangerschapsonderbreking niet kan omdat je die niet kunt onderbreken, d.i. voor korte tijd ermee ophouden en dan ermee doorgaan; vroeger toen er nog kaartjesknippers aan de ingang (uitgang) van stations waren: ‘meneer, ik wou de reis hier even onderbreken’; stempel op plaatsbewijs. □ De uitdrukking ergens peur van zijn staat niet in woordenboeken. Bang zijn? □ Over die woorden van daarnet nog even: een Delfts raadslid in zijn beschouwing over de openbare orde (17-11-1970): ‘politie is een belast woord geworden’. □ Vastgesteld is nu ook (B en W van Rotterdam) dat een woning van een prostituée géén bedrijfsruimte is. □ Short-life textiel is nog niet wegwerptextiel. □ Na de stehgeiger is er eigenlijk nauwelijks nog een duits woord bijgekomen, maar nu is auspoetser wel zo vertrouwd geworden dat het bij een spellingswijziging er zo zal gaan uitzien. □ Een special (Spreek uit spèsjul) is volgens Klaas Peereboom een reportage die veertien dagen is blijven liggen, aldus Parool 28-10-1970. □ Een woord dat wij aan de Duitse taal hebben geschonken, is versäulung (Hollän-

[p. 4]

disch verzuiling, aldus het Soziologisches Wörterbuch, Freiburg 1969, blz. 343); verzuiling is volgens genoemd duits boek gemaakt in de jaren 50 door S. Kruijt en W. Goddijn; het WNT is nog niet zover, Van Dale 50 kende het niet, Van Dale 61 wel, het supplement kent ook ontzuiling wat (waarom ook weer wat en niet dat?) in het duits als er behoefte aan is, entsäulung zal worden. □ In het Engels kom je soms (als het over Zuid Afrika gaat) niet alleen apartheid maar ook het Nederlands lijkende verkrampte en verligte tegen, bijvoorbeeld Times 9-11-1970: ‘...his own preference is for the verligte position but the verkrampte faction is very powerful.’ □ Opmerkelijk beroep display-man. □ Misschien hebben we de geboorte van een staande uitdrukking meegemaakt; zoals bepaaldelijk of grotelijks belazerd of grote sprong voorwaarts of (jeugdsentiment) dat gaat zo maar niet e.d.; nu eens letten op de toekomst van heren gewoon dames mooi. □ Een pathopool zal Den Haag worden, volgens een burgemeester van een buurgemeente; een wel heel erg ingedikte samenstelling. □ Tom Poes 7073: ‘Heer Bommel sloeg geen acht op de klacht. Hij had wel wat anders aan zijn hoofd dan maagbezwaren en daarom betrad hij etc.’ □ De stst in woorden als vaststellen en kunststof is geen moeilijkheid (is geen punt), hij wordt als st uitgesproken. De tsst blijft héél in bijvoorbeeld toetssteen. Niets te assimileren is er in pssp, wind u eens op over operatiedingen en zeg dan vlug gipsspalk. Een redelijk, bestaand woord met spps kennen we niet (niet iets knutselen met wesp en psalm). □ Het langste kortste woord (met één lettergreep namelijk) moet schreeuwt wel zijn. □ ‘De mogelijkheid om met ons harmoniecorps als basis tot diverse andere vormen van muziekbeoefening te komen lijkt ons echt tot de reële mogelijkheden te horen.’ Kan dat? □ Moet kan in ‘het systeem kunt u, of een van uw medewerkers zelf programmeren’? Of kan het zo? □ Het optreden met de optredens is vanoudse toneeltaal, ook al vind je optredens niet in alle woordenboeken; een optreder bestaat niet, wel een performer, net als de bühne vaktaal, bune zou niet staan. □ Voor hen die wellis erover piekeren wat dat ombud in ombudsman zon kunnen zijn: zelfde woord als ambt, ontstaan uit ambacht, een woord dat van keltischen huize is en waarmee ook ambassade te maken heeft, maar dat laatste is niet helemaal zeker. □ Ook nog iets over het Nederlands in het Frans. Vie et Langage februari 1970 noemt de uitdrukking paroisse nouvelle en zegt daarvan (in het frans): ‘nederlandse uitdrukking om parochies aan te duiden waarvan de pastoors, gehuwde priesters, geen rekening houden met officiële structuren.’ Sterk. Soestdijk was al niet voor de Franse pers te spellen (Sostdick, Sösdyck), laat staan Noordwijkerhout. □ Altijd op zoek naar lange zinnen, wijzen we u op de mededeling van Jessurun d'Oliviera in Vondsten en Bevindingen blz. 202 over een zin in het Nederlands die zevenennegentig bladzijden lang is. □ In zijn bekroonde boek, Utrechtse notities (Amsterdam 1969, blz. 20) schrijft Wiliam D. Kuik over onze gevierde redenaar en schrijver Johannes van der Palm (1763-1840), hoogleraar in de gewijde welsprekendheid en dichtkunst, destijds bekend om zijn voorbeeldige ciceroniaanse stijl, dat hij wel niet van kinderen zal hebben gehouden ‘die rijtuiglak beschadigen of misbruik maken van een treeplank. Ik denk dat hij ze graag stil, onderdanig en hakkeklapperig zag. Daarom schreef hij vermoedelijk de ellenlange zinnen, soms een bladzijde lang. Zo houdt men het kleine gespuis rustig.’ □ Een blad als Intermediair hoeft toch geen gespuis, klein of groot, rustig te houden en toch laat het op 27 november 1970 blz. 59 de volgende zin afdrukken: Het doel dat ik beoog is op een bepaalde wijze (minority tuned approached) en onder bepaalde voorwaarden (zonder gezagsverhoudingen tussen de sprekers, algemene deelname met meer dan tolerantie, namelijk met de verwachting iets te zullen kunnen leren van elke inbreng) in discussies tot een mozaïek te komen, waarin elke uiting geplaatst is, om dan verder samen vanuit die informatie een gedifferentieerder en genuanceerder inzicht te bereiken en een diepergaand begrijpen van elkaars wensen, meningen en noden, waarbij ieder zich bij de ander veilig voelt; in het gezin, er buiten, in de omgang met elkaar - omdat hij zijn (veelal over het hoofd geziene) wensen erkend, zijn belangen overwogen, meetellend en behartigd weet zonder daarvoor persoonlijk macht te hoeven uitoefenen.