Onze Taal. Jaargang 17

‘Ter voormelde(r) griffie’

Een lid schrijft: ‘Wij bezigen herhaaldelijk de uitdrukkingen: ter griffie van, ten parkette bij een Gerecht. Hoe wordt het nu bij gebruik van het adjectief “voormeld”? Ter voormelde griffie, of: Te voormelde(r) griffie; Ten voormelden parkette, of: Te voormelden parkette? Voor wat betreft de laatste twee uitdrukkingen heeft mijn vraag ook betrekking op de nieuwe spelling’.

De eerste vraag komt daar op neer of bij invoeging van de bepaling ‘voormeld’ het bepalende lidwoord weggelaten kan, c.q. dient te worden. Wij zouden denken van niet; wij spreken immers over een bepaalde griffie, een bepaald gerecht. Heel iets anders dan bij uitdrukkingen als: te juister tijd, waar men niet het oog heeft op een bepaald, reeds genoemd tijdstip.

En dan wat betreft de tweede vraag: Te, in dezen zin, komt alleen voor in vaste verbindingen, die uit een ouder taalgebruik overgebleven zijn: verbonden met een datief. (Men wil deze overgeleverde vormen wel eens ‘versteende’ uitdrukkingen noemen, of, met volkomen miskenning van de waarde van dit taalgoed, schamper spreken van ‘taalfossielen’.)

Wij kunnen zeggen: in het huis van den Heer X, maar het is onmogelijk te zeggen: te het huis, of: te het kantoor; daar eischt ons taalgevoel, onverschillig of wij nu ‘vereenvoudigers’ zijn of niet, den ouden vorm: ten huize, ten kantore.

‘Ten’, ‘ter’, of: ‘te’. Zeker, met zoo'n verleden deelwoord mist het zelfst. naamw. wel eens het bepalende lidwoord.

‘Te bezorgen aan voormelde griffie’; ‘Voorgenoemde getuige had hiervoor een andere verkla-

[p. 35]

ring’; ‘Gezegde, bedoelde uitspraak zou te vinden zijn’. Dat lijkt ons een ‘verkorte’ spreekwijze: het bepalende lidwoord hoort er te staan, maar zonder dat lidwoord is geen verkeerd begrijpen mogelijk. Eenigszins dus als in de uitdrukkingen: over, op, aan zee; aan, over land. In de plechtige, ouderwetsche verbindingen die ons lid geeft, lijkt ons echter de volledige vorm het meest op zijn plaats: ten voormelden parkette. Zoo ook: ter voormelder griffie, liever dan: te voormelder griffie. Ter voormelder griffie, of: ter voormelde griffie; daar zou men even bij kunnen twijfelen. Maar als wij vergelijken: te (ter) goeder trouw, ter nauwer nood, te (ook wel: ter) goeder uur, ook: ter bestemder plaatse, - dan is er geen twijfel mogelijk: de r hoort er bij, met of zonder bepalend lidwoord.

Zoo was het dan ook de doorgaande regel in het Middelnederlandsch, en in den tijd van Vondel; en wij zouden zeggen, als wij zulke oude, cachet gevende uitdrukkingen gebruiken, dan moeten wij ze ook onveranderd aanhouden.

Moeten wij uit de vraag van ons lid begrijpen dat de vorm: ‘te (ter) voormelde griffie’ in officieel gebruik voorkomt? Zoo ja, dan zal dat denkelijk wel komen doordat de uitdrukking ‘ter griffie’ verreweg het meeste voorkomt, en het maar een enkele maal noodig zal zijn er het deelwoord ‘voormelde’ bij te voegen, - dat men dan neemt uit den nominatief en accusatiefvorm: de voormelde griffie. Maar dan dient men ‘ter’ en ‘te’ ook te vervangen door: bij de, of: bij.