De Nieuwe Taalgids. Jaargang 69

Mulisch en Rilke

In Het zwarte licht van Harry Mulisch komt een passage voor, waar de hoofdpersoon, Maurits Akelei, het carillon van een middeleeuwse kathedraal bespeelt, hetgeen niet nalaat een diepe indruk op de toehoorders te maken:

Het was zoiets als een mars wat er uit de toren kwam, een zwaar en zwijgend voortgaan op het gevoel van de tijd, het was of de toren nog steeds het middaguur sloeg, ook na de dertiende slag niet was opgehouden, maar voorgoed voortging het uur te slaan. De muziek daar omheen was langzaam en onverzettelijk, zeer ernstig, niets van middeleeuwse gezelligheid voor de tourist. [...] Het was of het al zachter wordend geluid, in plaats van naar beneden te komen, wegtrok de grijze hemel in, omhoog, en dat het op het laatst de hele kathedraal zou optillen en meenemen achter de wolken... Voorgoed zou hij direkt verdwijnen, en de mensen zouden naar de lege plek staren en zich ongelovig afvragen, of het daar wel ooit anders dan leeg geweest heeft kunnen zijn...¹

Dit doet sterk denken aan het sonnet Gott im Mittelalter van Rainer Maria Rilke:

Und sie hatten ihn in sich erspart,
und sie wollten, daß er sei und richte,
und sie hängten schließlich wie Gewichte
(zu verhindern seine Himmelfahrt)

an ihn ihrer großen Kathedralen
Last und Masse. Und er sollte nur
über seine grenzenlosen Zahlen
zeigend kreisen und wie eine Uhr

Zeichen geben ihrem Tun und Tagwerk.
Aber plötzlich kam er ganz in Gang,
und die Leute der entsetzten Stadt

ließen ihn, vor seiner Stimme bang,
weitergehn mit ausgehängtem Schlagwerk
und entflohn vor seinem Zifferblatt.²

Amsterdam, 21 maart 1976

Willem de Zwijgerlaan 375 III

peter van zonneveld

1 Amsterdam 1958⁴, pp. 44-45.

2 Gedichte, Leipzig z.j., p. 24.