De Nieuwe Taalgids. Jaargang 63

Pappie zegt: ‘Dag mij’

Vader gaat weg en roept naar z'n tweejarige zoon: ‘Dag Boesje’. Moeder zegt tegen Boesje: ‘Wat zegt Pappie?’ en Boesje antwoordt: ‘Pappie zegt: “Dag mij”’.

Waarom is dat fout? Het laatste woord in dag Boesje is ongetwijfeld aanspreking: paradigmatisch en syntagmatisch kent het vrijwel dezelfde mogelijkheden en onmogelijkheden als datzelfde woord in Boesje, kom es hier:

dag schilder	schilder,	kom es hier
dag leraar	leraar,	kom es hier (allebei uitgesloten)
dag lieve jongen dat je bent	lieve ,	jongen dat je bentkom es hier
dag jij	jij,	kom es hier (allebei uitgesloten)
		kom es hier, jij
		hier, jij

Omdat hier jij en ach jij wél mogelijk zijn, maar dag jij niet (Beknopte ABN-syntaksis³ 3.4.4) is de regel waar het hier om gaat, vrij subtiel.

Ook vanwege een tweede regel is dag mij fout. Alleen een pers. vn van de tweede persoon kan aanspreking zijn, al is er in een bijzin binnen de aanspreking een mogelijkheid voor ik (NT 56.163):

stommeling dat ik ben

Er is nog een derde taalregel die dag mij verbiedt: in een aanspreking kan nooit een nietonderwerpsvorm staan, afgezien hoogstens van de halfvaste uitdrukking jou deugniet die overigens geen deel uitmaakte van de idiolekten die de kleuter in kwestie dagelijks hoorde.

Had wee Boesje daarbij gehoord, dan zou hij de verhouding hebben kunnen opstellen:

wee Boesje: wee mij = dag Boesje: dag mij

met eventueel als semantische evenredigheid: ‘ik wens Boesje wee’: ‘ik wens Boesje (goeie) dag’ enz. Maar zelfs dan kon Boesje Boesje alleen dan door mij vervangen als hij 1. een direkte rede als bv. ik zie Boesje door een indirekte had willen vervangen (dat ie me ziet); 2. als ik zie Boesje aan een derde gericht geweest was (anders had ie ik zie jou door dat ie me ziet vervangen; het ene vn door het andere). Geen van de twee voorwaarden was hier vervuld. Bovendien is er van het type wee Boesje geen indirekte rede te maken. In het citaat ontbreekt vanzelfsprekend dat.

Er schijnt dus even veel reden om Boesje z'n voornaamwoordelijke misgreep te vergeven. als aan z'n vader het feit dat hij het model niet kon achterhalen waar die misgreep op berustten

p.c. paardekooper