De Nieuwe Taalgids. Jaargang 63

[p. 301]

Dutch? Of Netherlandic?

In dit tijdschrift heeft prof. dr. C.B. van Haeringen onlangs¹ de oprichting aangekondigd van de ‘Internationale vereniging voor nederlandistiek’. (Hij deed dit onder het kopje: Internationale vereniging voor neerlandistiek, al ‘zullen we ons daarbij (bij nederlandistiek; W.H.) wel moeten neerleggen’...)

De vereniging zal voor het buitenland de engelse naam ‘International Association of Netherlandic Studies’ - met zoveel mogelijk onvermijdelijke hoofdletters - dragen. Naar aanleiding van het ‘Netherlandic’ in deze naam merkt professor Van Haeringen onder meer op: Een engels germanist, uitstekend kenner van het Nederlands, heeft de term met beslistheid afgekeurd: ik had het z.i. moeten houden bij ‘Dutch’ (in de titel van Netherlandic Language Research²). Dutch heet verder ‘een term die in de ‘angelsaksische’ wereld de enig gangbare is’. De argumenten die professor Van Haeringen zelf vóór het gebruik van Netherlandic heeft gegeven³, wil hij thans niet meer laten wegen. Dat de Encyclopaedia Britannica een artikel Netherlandic kent, verandert daaraan niets.

De volgende punten wil ik graag onder de aandacht brengen van hen die zich verenigen - en wie zou uitzondering kúnnen zijn - met de doelstelling van genoemde vereniging: ‘het Nederlands... de status van volwaardigheid te geven waarop het... recht heeft’.

1.

In een Encyclopedia of Literature uit 1946 wordt gehandeld over ‘Netherlands literature’^4. Zelfs een ‘lemma’ Dutch ontbreekt. - Hoe groot het gezag van deze encyclopedie is, kan ik niet uitmaken. Opvallend is het wel, erin te ontdekken dat de Netherlands literature een Van den Vos Reinaarde rijk is, en dat de Belgian literature kan bogen op een Reynard the Fox.

2.

Wat de aanduiding in enkele internationale, engelstalige vakbibliografieën betreft: a) De M.L.A. International Bibliography heeft sinds het overzicht over 1956 de neerlandistiek mede behandeld. In de afdeling ‘Linguistics’ van de groep ‘Germanic languages and literatures’ verschijnt het Nederlands als ‘Netherlandic’; de letterkunde wordt aangeduid met ‘Netherlandic literature’. - In het overzicht ‘for 1966’ staat onder één hoofd: ‘Netherlandic language and literature’. Bij de splitsing van taal- en letterkunde in het laatst verschenen overzicht, ‘for 1967’, worden deze respectievelijk aangeduid met ‘Dutch’ en ‘Netherlandic’. b) Een verándering van gewoonte kan een sterker argument vormen dan een volgehouden traditie. In The Year's Work in Modern Language Studies telt de neerlandistiek mee sinds deel 19 (over 1957). De overzichten, samengesteld door P.K. King, zijn de eerste vijf jaar gepresenteerd als die betreffende ‘Dutch and

1 NTg. 62 (1969), p. 396-397.

2 Leiden 1954, Second edition 1960.

3 Netherlandic Language Research², p. 5.

4 Ed. Joseph T. Shipley. 2 vols. New York 1946.

[p. 302]

	Flemish studies’; vervolgens hebben zij een vijftal jaren ‘Netherlands studies’ geheten en sinds deel 29 (over 1967): ‘Netherlandic studies’.
3.	Wat hiervoor, onder 2b, het uitgangspunt vormde, laat zich nog duidelijker demonstreren aan een neerlandistische bibliografie uit Amerika: W. Lagerwey, Guide to Dutch Studies (1961) heet in de uitgebreide herdruk: Guide to Netherlandic Studies^1. De verklaring die Lagerwey hiervoor geeft, komt merkwaardig overeen met de ‘apologie’ voor ‘Netherlandic’ van professor Van Haeringen^2; Lagerwey verantwoordt zich in zijn Preface aldus: Though the primary focus of the Guide remains on the Netherlands proper, a major change in this revised edition is the inclusion of bibliographical data on the Dutch (Flemish) speaking peoples of northern Belgium. This broader scope of the bibliography is also reflected in its new title. The term Netherlandic has reference to the geographic area where the Dutch (Flemish) language has been, and still is being spoken. En om een van de argumenten van professor Van Haeringen positief te herhalen: Naarmate men verder in de geschiedenis terugkijkt, is ‘The Netherlands’ en dus ook ‘Netherlandic’ meer op zijn plaats. Het hoofdstuk dat in de eerste druk van Lagerwey's bibliografie ‘Dutch literature’ getiteld was, heet in de tweede uitgave: ‘Netherlandic (Dutch and Flemish) Literature’. De titel van het hoofdstuk ‘Dutch language’ is ongewijzigd gebleven, terwijl verder ook steeds sprake is van ‘Dutch’ als het gaat over taalkundige zaken.
4.	Zoal niet volledigheidshalve, dan toch eerlijkheidshalve worde hieraan toegevoegd dat de Bibliographie linguistique / Linguistic Bibliography, sinds 1939, alleen ‘Dutch’ hanteert. Dit is ook het geval in A World Bibliography of Bibliographies^3.
5.	Wie zich vanuit een engelse of amerikaanse encyclopedie een beeld tracht te vormen van wat Nederlands is, raakt verstrikt in onduidelijke verhalen over Duits, dat ‘German’ heet, en het verwante Nederlands, dat ‘Dutch’ moet heten. Het ligt natuurlijk ook niet zo voor de hand dat ‘Deutsch’ en ‘Dutch’ geen synoniemen zijn.
6.	Ook in ander verband blijft een ‘afweerhouding’ nodig: tegenover duitse bibliografen. Uit zeer betrouwbare bron verneem ik dat het tijdschrift Germanistik het plan heeft gehad - gelukkig: gehád - om de neerlandistiek op ruimer schaal te ‘annexeren’, om het onvriendelijker uit te drukken dan de bedoeling zal zijn geweest.

Uit dit alles trek ik de conclusie dat professor Van Haeringen er goed aan heeft gedaan de term ‘Netherlandic’ ‘in de engelstalige wereld te hebben geintroduceerd in (zijn) Netherlandic Language Research’, door Lagerwey ‘excellent’ meegegeven.

1 Guide to Netherlandic Studies. Bibliography. Revised and Augmented Edition of Guide to Dutch Studies. Grand Rapids, Michigan, 1964. Lagerwey omschrijft zijn ‘competence’ ook met ‘Netherlandic language and literature’.

2 Zie blz. 301, noot 3.

3 Ed. Theodore Besterman, 4 vols. Lausanne, 1965-1966.⁴

[p. 303]

Als duidelijkheid ergens een eis is, dan toch wel in de benaming van wat bijeen hoort. Dat we formeel niet kunnen uitmaken of we in Nederland of in De Nederlanden wonen, is al een vreemde zaak. Langzamerhand, en dankzij veler ergernis, leert ‘men’ om ‘Hollands’ en ‘Vlaams’ waar dit pas geeft te vervangen door ‘Nederlands’. Laat dit dan toch ook internationaal bekend zijn óf worden via ‘Netherlandic’, dat toch zonder meer herkenbaar is als verband houdend met ‘Nederlands’. - In Antwerpen heb ik afgelopen zomer een hotelhouder aan engelsen horen vragen: ‘Do you speak Flemish?’ Zijn eetgrage gasten zaten met de mond vol tanden. En daarvoor hadden zij de nederlandse spijskaart toch niet voor zich genomen...

Utrecht, 19.9.1969

w.a. hendriks