Kunstmatige ouders
Voor het vrij jonge suffix -matig = ‘overeenkomstig’, in het laatst der 16e eeuw ontstaan en o.m. voorkomend in schriftmatig bij Coornhert en riddermatig, waarheidmatig bij Hooft, trad onder Duitse invloed in het begin der 19e eeuw een vrij produktieve fase in. Verdam constateert het niet zonder enig leedwezen: ‘Men kan tegen dergelijke vormingen uit het oogpunt van het taalgebruik bezwaar hebben, doch het is onwedersprekelijk, dat men zich in woord en schrift er van bedient’, zegt hij (Gesch. Ned. Taal4 p. 316). Het begrip ‘overeenkomstig’ is tamelijk vaag; voor het woord kunstmatig is het lemma in het W.N.T. dan ook vrij uitgebreid. Een interessant facet van de wat zwevende betekenis van het suffix, door het W.N.T. niet vermeld, vindt men in de volgende passus:
‘Onder zijne (= Rubens') leerlingen... muntte vooral Van Dijk uit, die van kunstmatige ouders, als ik mij zoo mag uitdrukken, geboren was; zijn vader namelijk was een niet onvermaard glasschilder in Den Bosch, zijn moeder eene ware kunstenares in het hanteeren van den borduurnaald etc.’
De betekenis in dit verband wordt verklaard door de tweede hoofdzin; dat de schrijver hier niet helemaal zeker van zijn zaak was, bewijst de toevoeging ‘als ik mij zoo mag uitdrukken’.
Men kan het citaat vinden in H. Collot d'Escury: Holland's roem in kunsten en wetenschappen I 's-Gravenhage/Amsterdam 1824, Aanteekeningen en bijdragen p. 153.
j.h.j. willems
Auteursrechtelijk beschermd