De Nieuwe Taalgids. Jaargang 63

[p. 45]

De Leidse bibliografie Nederlandse taalkunde

In aansluiting bij het artikel van R. Spoor en P. de Vroomen Dokumentatie moderne Nederlandse letterkunde, een proefneming (NTG 4e afl. 62e jrg.) en in verband met een kort geleden voltooide multiplicatie wil ik hier een zakelijke beschrijving geven van de Leidse bibliografie Nederlandse taalkunde. Ik hoop hiermee een bijdrage te leveren tot de opheffing van het tekort of zelfs het volslagen gebrek aan informatie en communicatie, waardoor de universitaire wereld, althans wat de Nederlandse taal- en letterkunde betreft, nog wordt gekenmerkt. Het is te hopen dat spoedig de tijd gekomen zal zijn dat neerlandisten die met een bepaald project bezig zijn, niet meer in de voortdurende angst behoeven te leven dat ergens anders precies hetzelfde werk gedaan wordt. Achtereenvolgens wil ik aan de orde stellen de historie (1), de vorm (2), de begrenzing (3), de ordening (4), de stand van zaken (5), tenslotte de multiplicatie en de verspreiding (6).

1.	Aan deze bibliografie heb ik - en ik alleen - van febr. 1957 tot juni 1966 gewerkt in opdracht van Prof. Dr. C.F.P. Stutterheim, wiens assistent ik was; gemiddeld stonden mij slechts betrekkelijk weinig uren per week ter beschikking, zodat het werk maar langzaam vorderde. Tijdrovend was vooral de bezinning, die pas goed mogelijk bleek te zijn toen ik al een eind, en niet helemaal tot mijn tevredenheid, op weg was. Ik behoef na het voorafgaande nauwelijks te zeggen dat zowel die bezinning als het eigenlijke werk in de onvolledigheid zijn blijven steken.
2.	De bibliografie bestaat, afgezien van de rubriekskaarten, uiterlijk uit dunne kartonnen fiches van 10 bij 15 cm.; voor de multiplicatie moest helaas om technische redenen vrij dun papier gebruikt worden. Op genoemde fiches staan getypt de gebruikelijke gegevens als naam auteur, titel(s), drukken etc.; doorgaans wordt een korte, maar soms ook wel een vrij uitvoerige samenvatting van de inhoud van boek of artikel gegeven. T.a.v. die inhoudsweergave heb ik dus nogal wisselend gehandeld: als ik, doordat ik bijv. de desbetreffende publikatie toch moest doorlezen met het oog op de rubricering, tamelijk veel informatie kon geven, dan heb ik dat meestal niet nagelaten. De bruikbaarheid heb ik in dit geval boven de eis van consequentie in de behandeling laten prevaleren.
3.	In de bibliografie heb ik alle publikaties op het gebied van de Nederlandse taalkunde geregistreerd die ik tegenkwam; waarderingen als onjuist, onbelangrijk, verouderd heb ik geen rol laten spelen. Algemeen-taalwetenschappelijke publikaties zijn vermeld, als er vooral met Nederlandse voorbeelden wordt gewerkt. Terzijde gelaten is het gebied van de (taalkundige) tekstinterpretatie: dit is een gebied dat schreeuwt om een afzonderlijke bewerking. Evenzo terzijde gelaten zijn de niet-apart verschenen woordenlijsten, bijv. die in tekstuitgaven. Een begrenzingscriterium van andere orde is dat ik kranteartikelen heb verwaarloosd. Wat de tijd betreft heb ik geen grenzen getrokken: studies over oudnederlands heb ik evengoed verwerkt als die over modern Nederlands; ook oudere taalkunde is opgenomen, bijv. 17e-eeuwse grammatica's en woordenboeken.
4.	De opzet is consequent systematisch; dit wordt genoegzaam duidelijk uit het - zeer onvolledige - overzicht van de (nog lang niet ideale) rubricering, dat ik hier laat volgen, waarbij ik de vele onderrubrieken maar niet zal noemen. Rubricering:

[p. 46]

	bibliografieën; tijdschriften; algemene werken; didactiek; oorsprong en verwantschap van het Nederlands; gesch. Ned. tk.; taalzuivering; invloed Ned. op Europese talen, expansie Ned. in Europa; invloed Ned. op niet-Europese talen etc.; invloed van vreemde talen op het Ned.; woordenboeken (naar aard en periode); spreekwoorden; alg. gramm. (historisch, middelned. etc.); klankleer, spelling (id.); onderdelen vormleer, woordsoorten; ‘woordvorming’; syntaxis (hist., naar perioden); taalkringen; factoren taalontwikkeling, semantiek; lit. taal; dialecten; naamkunde; Afrikaans (gesplitst in vele hoofdrubrieken). De boven aangeduide ordening beantwoordt zeker niet aan zuiver linguistische eisen: ik heb mij nl. vooral verplaatst in de geest van de gemiddelde gebruiker (zoals ik mij die voorstelde) en mij afgevraagd waar hij in de eerste plaats iets zou zoeken. Om dit zoeken zo gemakkelijk mogelijk te maken heb ik talrijke publikaties in meer dan één rubriek en soms in vele rubrieken vermeld en heb ik voorts gewerkt met globale verwijzingen van de ene rubriek naar de andere, in de trant van ‘voor dit onderwerp zie (ook) rubriek...’. Het spreekt verder vanzelf dat er een gedetailleerde beschrijving van de rubricering bestaat, die door de gebruikers van de kaartenbak vooraf kan worden geraadpleegd.
5.	Ik laat nu een overzicht volgen van wat tot dusver verwerkt is; helaas moet door omstandigheden dit overzicht hier en daar de nodige exactheid ontberen. Verwerkt: afzonderlijk verschenen publikaties, op het spoor gekomen via de welbekende Spectrumbibliografie Bibliographie linguistique (delen voor de jaren 1939 t/m 1963); de eerste zes jaargangen van de NTG (hiermee ben ik opgehouden na de verschijning van het register op de eerste vijftig delen; het werk aan de NTG was daardoor m.i. minder urgent geworden); een aantal jaargangen van het TNTL (t/m 1964); Onze Taaltuin din. 1 t/m 7; Taal en Leven, alle delen; verder een aantal delen van de Versl. en Meded. Kon. Vla. Ac., Levende Talen en het Jaarboek Mij. Lett. Leiden; diverse ‘feestbundels’; publ. in voor de neerlandistiek minder courante tss., ook via de Spectrumbibliografie; tenslotte een aantal werken van voor 1939 (o.a. oude grammatica's en woordenboeken), waar moeilijk hier een overzicht van te geven is. Een precieze beschrijving van wat gedaan is, is in voorbereiding en zal t.z.t. aan een aantal adressen, ten dele genoemd onder 6, worden toegezonden.
6.	Deze zomer is de bibliografie in 25 exemplaren gemultipliceerd. Voor deze exemplaren is reeds een bestemming gevonden; ik noem hier als voor de lezers van de NTG belangrijke plaatsen: de instituten of afdelingen voor neerlandistiek te Leiden, Groningen, Utrecht, Leuven, Luik, Brussel, Gent, Londen, Keulen en Johannesburg (Univ. of the Witwatersrand), de Leidse Universiteitsbibliotheek, de afdeling Algemene Taalwetenschap te Leiden, en het Dialectenbureau te Amsterdam.

Tenslotte: een zeer betreurenswaardig feit is dat de bibliografie de laatste jaren door tijdgebrek niet is bijgehouden. Of de nabije toekomst er rooskleuriger uit ziet is zeer de vraag. Er is eigenlijk maar één afdoende oplossing denkbaar: een centraal documentatiebureau, ook voor de taalkunde. Een andere mogelijkheid zou zijn een vorm van interuniversitaire samenwerking met een duidelijke werkverdeling. Hoe dan ook, het grote werk van de taalkundebibliografie zal eens grondig moeten worden aangepakt. Ik kan mijn eigen werk slechts beschouwen als een paar kleine bouwsteentjes, die erop wachten in een groter geheel te worden ingevoegd.

c. van bree