De Nieuwe Taalgids. Jaargang 47

[p. 347]

Uit de tijdschriften
(September-October).

De Gids. Aug. Hendrik de Vries bespreekt in de Kroniek van de Poezie de heruitgegeven gedichten van Herman van den Bergh met het opschrift ‘Prins der Twintigers, Prins van Avontuur’. - Onder de ‘Nieuwe Boeken’ beoordeelt Hendrik de Vries Stroomgebied van Ad den Besten, en J.C. Brandt Corstius W.A.P. Smit's uitgave van de gedichten van Jan van der Noot (Bosken en Theater).

Critisch Bulletin. Juli. Anthonie Donker publiceert de rede Orpheus experiment, gehouden op de samenkomst van het Internationaal P.E.N.-Congres van 23 Juni 1.1. - F.M. de Louvick schrijft over De kleur van het leven bij Pierre Kemp. Een artikel van Victor Varangot (Drijfveer en drijfkracht) handelt over Sjoerd Leiker's romans De drie getuigen en De voorspelling. - Harry G.M. Prick (Herzien-herdenken) deelt de ongepubliceerde tweede helft mee van de bekende scherpe kritiek op Van Sorgen's Porcelein (1890). - Raymond Brulez richt een Wederwoord tot Mr E. Straat, naar aanleiding van de kritiek op De verschijning te Kallista.

Aug. Anthonie Donker verwelkomt de volledige uitgave van Nijhoff's werken. - Jeanne van Schaik-Willing (Weerklanken van Literatuur) beoordeelt Droom is 't leven van W.G. van Maanen. - C.J.E. Dinaux (Een waanzinnige wereld) beoordeelt Max Dendermonde's roman De wereld gaat aan vlijt ten onder. - Pieter G. Buckinx beoordeelt Drie merkwaardige dichtbundels, nl. Zeven Eclogen van Lieven Rens, Gedichten van H. van Herreweghe en Gedaanten van J. de Haes. - De gedachtenwisseling van Raymond Brulez en E. Straat wordt beëindigd.

September. Arthur Lenigh's boek De vriend van mijn jeugd geeft Anthonie Donker aanleiding tot een artikel Marsmans Sturm und Drang (1920). - Jeanne van Schaik Willing beoordeelt Dag der glorie van Theo J. van der Wal; J.B. Charles (De miskende kunst van het vertellen) vraagt aandacht voor Kleine mensen in de grote wereld, van A. den Doolaard, en Démasqué bij daglicht van A.J. Noël de Gaulle. - J.C. Brandt Corstius beoordeelt het proefschrift van C.M. Geerars over H.C. Poot als dichter en prozaschrijver (Poot in relief). Hij betwijfelt het of men in deze dichter wel een voorloper van de romantiek kan zien. - Annie Romein-Verschoor toont veel waardering voor Dapper Vrouwenleven van H.C.M. Ghijsen (Dit moet wel de definitieve biografie van Wolf en Deken zijn), maar had aan een beperkter omvang de voorkeur gegeven. - S.P. Uri levert een kleine bijdrage Hoe een roman van Couperus ontstond.

De Nieuwe Stem. Juni. Een artikel van D.J. van der Laan, getiteld Skelet van Bordewijk, geeft een beschouwing over geest en stijl van Bordewijk's proza, in hoofdzaak kritisch, maar ten slotte toch waarderend.

Juli-Aug. P. Spigt (Multatuli, minister in spe) ontleedt de politieke en sociale denkbeelden van deze schrijver, voornamelijk tot uiting gekomen in de ‘Vrije arbeid in Nederlandsch Indië’.

Het Boek van Nu. Aug. P.H. Ritter geeft een gunstige beoordeling van De nieuwe roman van Theun de Vries, nl. Pan onder de mensen. - J. Greshoff (Over volmaaktheid en beschaving) oefent scherpe kritiek op een Rapport van het Prins Bernhard Fonds, waarin ‘op het culturele terrein gewaarschuwd

[p. 348]

wordt tegen perfectionisme’. - Alfred Kossmann beoordeelt een groot aantal Godsdienstige dichters o.a. Guilliaume van der Graft, die in Vogels en Vissen ‘een bijna verbluffende vernieuwing’ toont, J.A. Rispens (Ora pro nobis), een onbeduidende bundel Gemeenschap, werk van Gereformeerde Dichters en Dichteressen, J.W. Schulte Nordholt (Tijd voor eeuwigheid) en de R.K. dichter Michel van der Plas, auteur van een dramatisch gedicht Ergenshuizen, geschreven in opdracht van het Ministerie van O.K. en W.

September. Pierre H. Dubois (Kritiek als Hogeschool der bewering) bestrijdt F. Bordewijk, die meent dat kritiek met fatsoensnormen rekening moet houden, en niet in strijd mag komen met ‘de meerderheid der bevoegden’. - G. Stuiveling (Een dubbelportret van Wolff en Deken) beoordeelt Dapper Vrouwenleven van Dr Ha. C.M. Gijsen, waarin z.i. de biografie een te grote plaats verkreeg tegenover de betekenis van het voornaamste letterkundige werk. - Raymond Brulez toont grote waardering voor Démasqué der Literatuur van Dr Jan Grootaers. J. Greshoff geeft twee Aanvullingen bij Grootaers. - G.H. 's Gravesande (Al pratende met Raymond Brulez) vertelt o.a. iets over de wijze waarop de werken van deze romanschrijver tot stand gekomen zijn. - Alfred Kossmann (Tederheid en afweer) beoordeelt Adriaan Morriën's dichtbundel Vriendschap voor een boom.

Oktober. G. Stuiveling (Over spelling en nog wat) bespreekt de nieuwe Nederlands-Belgische Woordenlijst van de Nederlandse Taal. - S. Kooi (Oude Geluiden) beoordeelt Stroomgebied van Ad den Besten en toont daarbij weinig waardering voor de ontwikkelde theorie, die hij ‘straatarm’ noemt, en waarin hij ‘oude geluiden’ hoort. - Pierre H. Dubois (Naast de roos geschoten) heeft ernstige bezwaren tegen de opzet van Marnix Gijsen's jongste roman De Lange Nacht. - J. Greshoff bepleit systematische opzet en publicatie van Bibliografie en biografie op het gebied van moderne letterkunde. - Chr. Leeflang (Hef boek van Morgen) geeft een opsomming van de jongste romans.

Roeping XXX. Aug. Harry G.M. Prick vond in de nagelaten papieren van Lodewijk van Deyssel een beschouwing over Frederik van Eeden. - R. Gasper publiceert het eerste gedeelte van een studie over Guido Gezelle en Engeland. In de Kroniek beoordeelt Jan Alain Daf de jongste roman, De lange nacht, van Marnix Gijsen met het opschrift ‘Gijsen valt tegen’.

De Vlaamse Gids. Augustus. Richard De clerck stelt de vraag: Bestaat er een linkse en een rechtse Literatuur? - W.H. Staverman (Over ‘beschaafd’ Nederlands) bespreekt uitvoerig en kritisch de brochure Genus en Geslacht van C.B. van Haeringen. - Lydia de Pauw-De Veen verzamelde uit een viertal werken over de schilderkunst, o.a. van Karel van Mander, allerlei gegevens over Enkele XVIIe eeuwse kleurnamen, die in de woordenboeken niet of gebrekkig toegelicht worden.

Sept. Deze aflevering bevat o.a. drie voordrachten, gehouden op de ‘dagen van de Vlaamse Gids 1954’, namelijk: Cultuur scheppen door de historicus Pieter Lambrechts, Kritiek en Strategie, een geestige causerie van K. Jonckheere over de verschillende wijzen waarop kritiek al of niet behoort geoefend te worden, en welke taktiek daarbij te pas gebracht kan worden. Ten derde praktische overwegingen en wenken van de uitgever Eug. De Bock over Holland-Vlaanderen en het Vlaamse boek.

Oktober. Met La Belle Dame-sans-Merci bedoelt M. Rutten De Poëzie, die zonder erbarming aan de dichter hoge eisen stelt. Zijn uitvoerig artikel

[p. 349]

bespreekt kritisch wat sedert 1943 op het gebied van Vlaamse dichtkunst verschenen is. Na een terugblik op de opbloei sedert Gezelle bespreekt hij drie ‘poëtae minores’, die in 1943 poëzie bundelden: Fr. Francken (Gedichten), D. Boens (Aan het Leven) en de dichteres J. Tulkens (Na het Bruidslied), wier werk matig gewaardeerd wordt. Geen genade vinden bij hem de Gedichten van H. van Herreweghen. Matig is zijn waardering voor de experimentele proeven van A. de Roover (Woordschurft). De keuze van Minderaa uit het dichtwerk van Karel van de Woestijne geeft aanleiding tot de vraag naar de betekenis van deze dichter, ook ‘op Europees niveau’. Nawerking van zijn kunst wordt opgemerkt in de Franse gedichten van zijn dochter Lilly van de Woestijne. - In het eerste gedeelte van een artikel Van Doek tot Doek, Filmatiek beoordeelt Johan Daisne een aantal veel besproken films. - J. Bolckmans (De Held uit Rikke-Tikke-Tak) onderscheidt werkelijkheid en fiktie in Conscience's welbekende novelle.

Dietsche Warande en Belfort. Juli. Een degelijke studie van L. Willockx behandelt opnieuw de verhouding tussen Vondel en Rembrandt. De schrijver kan zich niet verenigen met de beschouwing van F. Schmidt-Degener en komt tot de conclusie: ‘Noch in de godsdienstzin, noch in de Vlaamse aard van Vondel ligt het “diepste” onderscheid in de verhouding Vondel-Rembrandt, doch wel in de normen van Vondel's litteraire, klassieke en humanistische opvatting’. Daarbij is ook rekening te houden met de invloed van Von Sandrart, die Rembrandt als concurrent beschouwde. - Het opstel van Karel Reynders Lezend in Pierre Kemp is bedoeld als een ‘inleiding’ tot de poëzie van deze niet gemakkelijk verstaanbare Limburgse dichter, toegelicht met een keus van aanhalingen. - L. Roose bespreekt met bewondering de uitvoerige studie van Dr Van Elslander over Het refrein in de Nederlanden tot 1600, dat hij beschouwt als een standaardwerk, geschikt om de ontwakende belangstelling in de rederijkersliteratuur te bevorderen.

Aug.-Sept. Anton van Duinkerken geeft een beschouwing over Kunstenaar en Maatschappij in Nederland. - In de Kroniek van de Vlaamse Poëzie beoordeelt Jos de Haes gedichten van Pol Le Roy, Ferdinand Vercnocke (Zee in het Westen), Frank Meyland (Aendachtigh) en wijst hij op enkele debutanten. - De Kroniek van het Vlaamse Proza, door André Demedts, is gewijd aan Leo Mets als romanschrijver, die gewaarschuwd wordt tegen overproduktie, wegens het uiteenlopend karakter van zijn drietal, kort na elkaar verschenen romans. - In een uitvoerige beoordeling waardeert Albert Westerlinck de Geschiedenis van de Vlaamse Letteren door Dr R.F. Lissens als een belangrijke aanwinst, wegens de goed geslaagde compositie en treffende karakterisering, al oppert hij ook enkele bezwaren o.a. opgemerkte leemten en tekort aan ‘genuanceerde waardeschatting’ en de jongste letterkunde.

Nieuw Vlaams Tijdschrift VIII. No. 6. Onder het opschrift Celluloid en Papier, of de literatuur van de film geeft Johan Daisne een ‘geïllustreerde proeve van een schetsmatige bibliografie’. Hij geeft zo volledig mogelijk een overzicht van: De periodieken, de filmromans, de biografieën, de algemene geschiedenissen der zevende kunst en de filmologische studiën. In plaats van filmografie kiest hij de term filmatiek, en wijst op de onderschatte betekenis van de regisseurs en van de scenario's. - In een uitvoerige Kroniek geeft Achilles Mussche een kritische behandeling van Het essayistisch en literairhistorisch proza uit de laatste tijd. Voor het Noorden beoordeelt hij Gerben

[p. 350]

Colmjon's De Nederlandse Letteren in de 19e eeuw, als ‘een boek van strijdlustige geschiedschrijving’, met ‘onconventionele beschouwingen’, maar ook vooringenomenheid, die de historische waarde schaadt. Voor Vlaanderen trekt hij een parallel tussen de geschiedenissen van Lissens en E. de Bock, die hem geen van beide geheel bevredigen. Meer lof heeft hij voor de breed opgezette studie van H. Uyttersprot over Heinrich Heine en zijn invloed in de Nederlandse letterkunde. In beknopte vorm wordt ten slotte een boek van een mederedakteur geprezen, namelijk Karel Jonckheere's essay over Bertus Aafjes.

No. 7. K. Jonckheere vervolgt zijn Kroniek: Derwaarts van het woord, waarin hij, de bundels van een aantal jongere dichters beoordelend en ten dele veroordelend, de verschuiving van ‘klassiek naar experimenteel’ nagaat.

Verslagen en Mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie. Mei, Juni, Juli. Deze aflevering bevat een verslag van de plechtige, openbare vergadering te Brugge, met de openingsrede van de voorzitter M. Gilliams en een beknopte samenvatting van een voordracht van Stijn Streuvels: ‘hoe hij Brugge gezien en beleefd heeft’. - Jan Lindemans hield een voordracht over De diminutiefvormen van Oudnederlands magid in de Zuid-Brabantse dialecten, die in grote verscheidenheid opgetekend zijn. - Belangrijk is de voordracht van E. Rombauts, over Traditie en vernieuwing in de Zuidnederlandse letterkunde van de 17de eeuw, gesplitst in twee delen: Rol van de traditie en Betekenis van de vernieuwing. Hij verzet zich tegen de geringschatting van de vroegere officiële litteratuurgeschiedenis o.a. van Jan te Winkel. - Een beknopte voordracht van Robert Foncke is getiteld: Al lezende in de Middelnederlandse geestelijke gedichten, liederen, rijmspreuken en exempelen, uitgegeven door Dr Luc Indestege. In deze verzameling vond hij fragmenten die hem ook van elders bekend waren. - De aflevering besluit met uitvoerige verslagen van de Keurraden over uitgeloofde prijzen en antwoorden op prijsvragen voor 1954. Bekroond werden de studie over De dichter Guilliam van Nieuwelandt en de Senecaans-classieke tragedie in de Zuidelijke Nederlanden door Dr A.A. Keursmaekers en een over De taalschat van het laatmiddelnederlandse Kuerbouc van Werveke door Alfred Vermeersch.

Levende Talen. Oktober. W. van Daalen publiceert een studie over Het natuur-aspect en de picareske literatuur (en een incidentele verklaring door topographische antecedenten van de schrijvers). - Een bijdrage van W.J. Noordhoek (R.M. van Goens in Wernigerode) handelt over de laatste levensjaren van deze begaafde achttiende-eeuwse geleerde. - G.W. Wolthuis verzamelde gegevens over Faust als marionettenspel. - Onder de Boekbeoordelingen vestigen wij de aandacht op deel III en IV van Gerard Knuvelder's Handboek tot de Geschiedenis der Nederlandse Letterkunde, door C.F.P. Stutterheim; Sinte Franciscus leven van Jacob van Maerlant (uitgegeven door P. Maximilianus), door J.J. Mak, en Dr F.A. Stoett's Nederlandse Spreekwoorden en Gezegden (achtste druk, bewerkt door Dr C. Kruyskamp), door E(llerbroek).

Tijdschrift voor Levende Talen XX. No. 4. J. Mertens geeft een interessante beschouwing over het vertalen van poëzie naar aanleiding van drie Duitse ‘omdichtingen’ van Van de Woestijne's gedicht ‘Ik ben de schoone, roode Vrucht’. - Fr. Closset toont grote waardering voor Johan Daisne,

[p. 351]

als dichter, romanschrijver en dramaturg. - In de rubriek Nederlandse Letteren oordeelt Fr. Closset gunstig over de bekroonde eersteling van Wim Meewis: Geen Scherzo voor de Goden.

XX. No. 5. Op grond van een vergelijking van De Kleine Johannes met Fr. van Eeden's Dagboek trekt Raymond Totté de conclusie Zo Kwam ‘De Kleine Johannes’ tot stand. Daarbij schetst hij de ontwikkeling van de jonge Van Eeden tot letterkundige. - In de rubriek Nederlandse Letteren bespreekt Fr. Closset o.a. de reeks romans van Theun de Vries, naar aanleiding van de twee trilogieën uit de laatste jaren: Fuga van de tijd en De Vuurdoop.

Leuvense Bijdragen XLIII, afl. 3-4. Bijblad. J. Deschamps vestigt de aandacht op een proefschrift van Dr Martha Joatinen, waarop zij in 1944 te Helsinki promoveerde (De Middelnederduitse vertaling van de Hieronymusbrieven uit het Middelnederlands overgeschreven). De schrijfster, die ook de Mnd. teksten uitgegeven heeft, en betoogde dat ze terug moeten gaan op een Mnl. origineel, heeft verzuimd een onderzoek te doen op Mnl. gebied. Er bestaan nl. een twintigtal handschriften, waarvan de oudste tot ± 1400 teruggaan. Dit zogenaamde ‘Sterfboec’ was dus ruim verspreid, en heeft tot nu toe te weinig belangstelling gevonden. - L. Grootaers geeft verslag van het Zuidnederlands Dialectonderzoek en publiceert de Vragenlijst No. 48. - Onder de Boekbesprekingen vermelden wij P.A. Verburg's Taal en Personaliteit, door A. Carnoy; R. Jans: Tolstoj in Nederland, door R.F. Lissens; L. Lievevrouw-Coopman: Gents Woordenboek, deel I, door J.L. Pauwels. - Aan het slot van de aflevering herdenkt E. Rombauts, namens de redactie Prof. Dr Kan. Paul Sobry.

Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde LXXII, afl. 2. H.J. Vieu Kuik besluit haar studie: Stilistisch onderzoek naar het aandeel van Betje Wolff in de werken van Wolff en Deken, en komt tot de conclusie: ‘de artistieke leiding van het omvangrijke gemeenschappelijke oeuvre heeft Betje Wolff gehad, die overal waar de brieven tintelen van leven zich gaf naar haar aard, zoals vergelijkingen met haar vroegste en zelfstandige werk hebben aangewezen’. - A. Sassen behandelt De Oudfriese formule tiaende ende temende. - C. Kruyskamp bespreekt de etymologie van Lichtmis (= losbol), waarvoor hij een afdoende oplossing vond in een onbekend volkslied. - R. van der Meulen vervolgt zijn verzameling scheepstermen met verklaringen (Nautica II). - G.I. Lieftinck deed een merkwaardige vondst in een oud handschrift: Twee dertiende-eeuwse minnedichten in een handschriff van Ter Dorst (een abdij bij Brugge). Het zijn dus zeldzame proeven van minnepoëzie ten tijde van de jeugd van Jacob van Maerlant. - In de rubriek Boekbeoordelingen bespreekt J. Elema de Problemen der Literatuurwetenschap van Dr C.F.P. Stutterheim; P. Maximilianus de Amerikaanse studie van Watson Kirkconnell over The Celestial Cycle. The Theme of Paradise Lost in World Literature with Translations of the Major Analogues, een onderwerp waarbij de drama's van Hugo de Groot en Vondel een belangrijke plaats beslaan. - P.J. Meertens beoordeelt de studie van Dr A. de Vin over Het dialect van Schouwen-Duiveland. Grammatica en historie.

Neophilologus. Juli. Een artikel van L. Polak over Heine und sein Einflusz in der Niederländischen Literatur is geschreven naar aanleiding van de grondige studie, door de Vlaamse geleerde Dr H. Uyttersprot aan dit onderwerp gewijd. Met grote waardering wordt dit uitnemende werk besproken.

[p. 352]

Museum. Juli. De Problemen der literatuurwetenschap van C.F.P. Stutterheim worden beoordeeld door S. Dresden, - C.F.P. Stutterheim beoordeelt Taal en Functionaliteit van G.A. Verburg.

Vie et langage. September. In deze aflevering van dit maandblad is veel aandacht geschonken aan Nederland en de Nederlandse taal. Pierre Brachin, professor in de Nederlandse taal- en letterkunde aan de Sorbonne schrijft een inleidend artikel, over land, volk en taal, met opmerkingen over uitspraak en grammatica, die voor Fransen opmerkelijk zijn. P.B. wijst op het Afrikaans (La langue des Boers, fille émancipée); W. Franckx tekent La frontière linguistique franco-néerlandaise. Jan van Noordveen wijst op de nauwe betrekkingen tussen Néerlandais et français.

Studia Catholics XXIX, afl. 2. Dr P. Polman O.F.M. publiceert een studie over Hugo de Groot in dienst van de verdediging der Moederkerk.

Archief voor Kerkgeschiedenis. Juli. Enkele recente vondsten voornamelijk in een Egmonds handschrift, verschaften Dom. J. Hof O.S.B. een aansporing tot de studie over Het Nederlands Paasspel. De Visitatio Marie Magdalene is ‘een der meest uitgebreide en interessante paasspelen, zowel uit het Nederlandse als buitenlandse repertorium’. Het Paasspel heeft zich in de Nederlanden blijkbaar krachtig gehandhaafd. Het overzicht van de schr. eindigt met een Delfts paasspel, ‘buitenkerkelijk’ opgevoerd in 1496 en 1503, maar waarvan de tekst verloren is gegaan.

C.d.V.