De Nieuwe Taalgids. Jaargang 47

Berie (Ferguut vs. 400).

Het zij mij vergund een aantekening te maken bij een noot, voorkomende bij vers 400 van de ‘Ferguut’ van Dr. Eelco Verwijs, opnieuw bewerkt en uitgegeven door Dr. J. Verdam¹⁾.

Ferguut, de hoofdpersoon van dit uit 't Frans vertaalde Middelnederlandse gedicht - de vertaler leefde in de eerste helft der 14e eeuw - was een boerejongen, die het land beploegde. Eens zag hij koning Arthur met de ridders van de ronde tafel voorbij trekken en vanaf dat ogenblik wilde hij de koning dienen. Hij gaf zijn vader zijn voornemen te kennen.

Sijn ploechyser hi brochte;
Ter erden waerp hijt, hine rochte
Nemmer te gane metter ploech.

Vader was woedend en zijn slotwoorden waren:

Oft gi metter ploech niet wilt gaen,
So draget mes met beriën saen.

M.a.w. Als je niet achter de ploeg wilt lopen, dan kun je in 't vervolg mest met een berrie over 't land dragen. Me dunkt, dat is duidelijk. Vader dreigt met iets ergers dan ploegen: mest dragen met een berrie.

Ik heb iemand uit West-Friesland, die zijn leven op het land heeft doorgebracht, op dit punt ondervraagd. ‘Wat is erger: 't eerste of 't laatste’. En 't antwoord was: ‘Berriese, want bai ploege mot je loupe en bai berriese mot je loupe en drege allebai. En as je dèn zo'n aigengemaakte berrie hewwe, weervan de handvaatsels zo puntig benne, dèn is berriese een zuinig werk’. ‘Wordt de mest dan niet over 't land gereden?’ ‘'s Herfstdags, as de stoppels nag op 't land staan, wel; mar in 't voorjaar most ik vroeger de mis of ok wel de flosmodder²⁾ mit de berrie of ok wel mit 'n trog³⁾ over 't land bringe. Want dèn snaie de wiele te diep in 't bouwland’.

En nu de betreffende noot bij vs. 400: Berie, znw. vr. berrie, burrie. Bij het vervoeren van mest schijnt een berrie niet zoo heel geschikt, doch vgl. het hedendaagsche vlaamsche mesberrie (meschberrie), aangehaald uit Loquela in Ndl. Wdb. op berrie: vierwielde wagen, waarvan de kasse afgedaan is en vervangen door eenen berdelen (berderen, ‘van planken’) bôom, waarop men mesch laadt en voert. Dragen is dus hier ‘vervoeren, (mist) rijden’.

Tegen deze conclusie verstout ik mij bezwaar te maken. Ten eerste is mest rijden gemakkelijker dan ploegen, zodat de bedreiging van de vader van Ferguut geen zin gehad zou hebben. Ten tweede: Het dragen van mest met een berrie had in de vorige eeuw in W.F. nog plaats op het bouwland. Men kende zelfs het w.w. berriese. M.i. hechte men dus aan ‘draget’ in ‘So draget mes met beriën saen’ niet de betekenis van ‘vervoeren door rijden’.

Den Haag,

M. Zwaagdijk

1) Bibliotheek van Middelnederlandsche Letterkunde, onder redactie van Prof. Dr. J. Verdam, Leiden, 1908.

2) Zo'n rem of zo'n skansie modder, die mit de flosbeugel uit de sloot op de wal haald is.

3) voor de trog liep een peerd.