De Nieuwe Taalgids. Jaargang 47

[p. 123]

Uit de tijdschriften.
(Jan.-Febr.).

De Gids. Dec. A.C. Niemeyer schrijft over Bordewijk als de auteur van het magisch realisme, Jac. Petri over Gerard van Eckeren (Een meditatief mstenaar), W.H. Staverman publiceert zijn op het Antwerps filologencongres gehouden voordracht over Diminutivitis neerlandica.

Jan. Onder de titel Neen, dichters sterven niet, publiceert Herman van den Bergh de Inleiding tot de uitgave van zijn verzameld werk, die in het voorjaar van 1954 zal verschijnen. H.P.L. Wiessing schetst uitvoerig Een koffiemaaltijd bij Coenen, (‘een hoofdstuk uit ongepubliceerde mémoires’, 1918 -1919) waarbij ook Carry van Bruggen een belangrijke rol speelt. Magie en analyse is de titel van een bespreking door Hendrik de Vries van ‘nieuwe bundels van Achterberg’. In de rubriek Nieuwe Boeken oordeelt J.C. Brandt Corstius gunstig over Kamphuis' uitgave van Drosts Schetsen en Verhalen, terwijl Emmy van Lokhorst in Stuivelings Triptiek ‘geen bundel essays, maar een verzameling van critische arbeid voor radio en tijdschrift’ ziet, die zij als zodanig ondanks enkele bezwaren weet te waarderen.

Critisch Bulletin. Nov. De redaktie opent een nieuwe rubriek Over en Weer met de bedoeling ‘Vlaamse en Nederlandse schrijvers te doen getuigen van hun voorkeuren in het andere gebied en meedelen wat deze voor hen betekenen’. De eerste bijdrage Samen enig in Europa is van Julien Kuypers; de tweede: Tweeheid maar ook eenheid is van P. Geyl. - Naar aanleiding van de bloemlezing Stroomgebied, door Ad den Besten samen gezocht uit de poëzie van de jongste dichtergeneratie, stelt Anthonie Donker de vraag Welk stroomgebied? - De jongste romans van Albert Helman worden besproken door K. Jonckheere, onder het opschrift De aap in de mouw. De eerste (Mijn Aap lacht) acht hij, vergeleken bij vroeger werk, een teruggang, maar de tweede (De Medeminnaars) een besliste mislukking. - Jeanne van Schaik-Willink heeft veel waardering voor de prozabundel van Harry Mulisch, o.a. Chantage op het leven (Preludes rondom de dood). - Anna Blaman beoordeelt Spanningen en De Vlerken van Til Brugman (De idee en het woord).

Dec. In de afdeling Over en Weer geeft Dirk Coster weer, wat de Vlaamse letterkunde voor hem betekend heeft, terwijl de uitgever Eug. De Bock spreekt over de verhouding van Vlaamse en Nederlandse uitgeverij en boekhandel. - Anthonie Donker (Argwaan en argeloosheid) beoordeelt uitvoerig de poëzie van Hans Lodeizen (Het innerlijk behang), met aanhalingen toegelicht. - Anna Blaman toont grote waardering voor S. Vestdijk's laatste roman De Schandalen (Het scandaleuze leven). - Christiaan Terpstra (Ik waardeer belangstelling, maar haat bezichtiging) oordeelt ongunstig over de bundel schetsen van Belcampo (Liefde's Verbijstering). - Jeanne van Schaik-Willing beoordeelt Zonder Theater van Theo J. van der Wal (De haat tussen ik en wij). - M. Previs beoordeelt J.W. Hofstra's Engelen en Mensen (Sarcastisch en geneeskrachtig) C.J.E. Dinaux beoordeelt Albert van Hoogenbemt's Vertrouwen in Ree (Te vroeg, te laat en toch op tijd).

Jan. R. Blijstra schrijft over de Beperkte mogelijkheden van toekomstromans, een genre dat vooral in Amerika en Engeland grote uitbreiding verkregen heeft en tot de ‘amusementslektuur’ is gaan behoren. - Anthonie Donker bedoelt met De pen op papier en het papier onder de pen de romankunst als ‘verbeelding’ en als ‘ontlading’. Na een inleiding over dwaalwegen in heden-

[p. 124]

daagse kunst beoordeelt hij met veel lof de roman van Antoon Coolen: De vrouw met de zes slapers, een ‘overrijk verhaal’, dat z.i. ook in het buitenland bekend verdiende te worden. - E. Straat beschouwt De verschijning te Kallista van Raymond Brulez als Een pastiche, waarop hij een scherp veroordelende kritiek uitoefent, voornamelijk omdat de auteur doorlopend toont in de Oudheid niet thuis te zijn. - Jan Engelman (Over en weer) wijst op het Nachtegaallied van Guido Gezelle en verbindt daaraan een beschouwing over de tegenwoordige ‘poésie pure’. - Onder hetzelfde opschrift geeft Jan Walravens zijn persoonlijke kijk op de hedendaagse Noordnederlandse letterkunde. - A. Teeuw bespreekt de bundel Volkspoëzie uit Indonesië, samengesteld door W.A. Braasem en R. Nieuwenhuis.

Het Boek van Nu. Dec. Albert Besnard stelt zijn herinneringen aan Jan Greshoff te boek, teruggaande tot hun jeugdvriendschap. -. Pierre H. Dubois geeft verslag van De conferentie der Nederlandse letteren te Antwerpen, en eert de 65-jarige Greshoff in een opstel ‘Waar’ en ‘Onwaar’ bij J. Greshoff. - De gevierde Greshoff is zelf aan het woord in een artikel De ramp van Censuur, naar aanleiding van een op touw gezette actie in Zuid-Afrika. - G. Stuiveling (Tussen Epos en Ethiek) beoordeelt de laatste roman van Gerard Walschap: Oproer in Congo. - Alfred Kossmann toont Bij de bekroning van Lucebert weinig sympathie voor de experimentele dichtkunst, waaraan hij de ondergang voorspelt. - Raymond Brulez (Runetekens in de verse sneeuw) bespreekt het laatste werk van Maurice Gilliams: Winter te Antwerpen. - C.J.E. Dinaux beoordeelt een drietal verhalen van Belcampo (Liefdesverbijstering) onder het opschrift De revanche van het kosmische. - G. Stuiveling (Lezende als prof) beoordeelt De sluizen der geleerdheid van F.K.H. Kossmann, een handleiding voor het schrijven en publiceren.

Jan. In het eerste gedeelte van een artikel De Nederlandse Letteren in de wereld stelt G. Stuiveling de vraag: ‘Wat is de reële bijdrage van de Nederlandse letteren aan de wereldletterkunde?’ Komen daarvoor o.a. de Imitatio Christi en de Laus Stultitiae in aanmerking? Een tweede, aktueel geworden vraag luidt: Welke Nederlandse kunstwerken komen in aanmerking voor een doelbewuste, cultuurspreidende vertaling? Voor de Middeleeuwen z.i. een drietal: de Beatrijs, de Reinaert, de Abele Spelen. Tevens kan ook de Elckerlyc als ‘Nederlands erfgoed’ beschouwd worden. - In de Kroniek van het Proza beoordeelt Pierre H. Dubois Paranoia van W.F. Hermans, waarvan de ‘Preambule’ tot de conclusie leidt, dat wij Leven in een vervalste wereld, waartegen Dubois bezwaren oppert. Voor het volgende vijftal verhalen heeft hij daarentegen veel lof. - Van bevriende zijde wordt de aandacht gevestigd op Een plaquette in het Kloos-huis, met afbeelding van de beide busten. Raymond beoordeelt zeer gunstig De Vlaamse Letterkunde van 1780 tot heden van Dr. R.F. Lissens (Historisch en Aesthetisch), al meent hij dat de auteur soms de betekenis van een auteur (bijv. van Cyriel Verschaeve) overschat. - J. Greshoff maakt een Kanttekening bij een Bloemlezing, n.l. bij Van Vriesland's Spiegel van de Nederlandse Poëzie. Op scherpe wijze betoogt hij, dat de hem sympathieke verzamelaar ten onrechte het recht meent te nebben, politiek-onsympathieke dichters buiten te sluiten.

Maatstaf I. Nommer 10. In een nieuwe rubriek ‘Het laatste woord’ biedt de redaktie aan schrijvers van betekenis gelegenheid om hun eigen boek toe te lichten tegenover critici en lezers, die er bezwaren tegen geuit hadden. Het eerst aan de beurt is P.J. Bouraan, auteur van Revolutie der Eenzamen.

[p. 125]

Nommer 11. Eduard Reeser schrijft over Alphons Diepenbrock en de Elektra-vertaling van P.C. Bontens, waarbij proeven gegeven worden van hun beider vertaling. Daarbij sluit zich een bijdrage aan van G.H.C. Bodenhausen over Boutens, Diepenbrock en het ‘persoonlijkheidsrecht’ van de auteur. - Pierre Dubois schrijft in de nieuwe rubriek over zijn eigen boek Een vinger op de lippen.

Amsterdams Tijdschrift voor Letterkunde. No. 2. Joh. B.W. Polak publiceert een studie Over de tusschenspelen van P.C. Boutens (1942), die ‘de afsluiting vormen van het oorspronkelijk scheppende werk van de dichter’.

No. 3. K. Kuiper verklaart de betekenis van Vervuld-Onvervuld in de poëzie van Boutens, die daaraan de betekenis hecht van de Griekse term in het Nieuwe Testament. - Joh. B.W. Polak en J.F. Staal maken Kanttekeningen bij het gedicht Cheops van J.H. Leopold (Mijn hart neemt velerlei gestalten aan). - W.J. Simons verzorgt de Kroniek der Poëzie. Voor De Karavaan van Bertus Aafjes heeft hij weinig waardering: hij noemt deze bundel ‘één grote rommelbak van samengeraapte verzen en proeven’. Ook in de jongste bundel van Lucebert (Van de Afgrond en de Luchtmens) vindt hij weinig ‘acceptabele poëzie’. Verder beoordeelt hij gedichten van Ellen Warmond en van Michel van der Plas.

De Vlaamse Gids. Jan. Jan Schepens schetst drie Oude portretten van lamingen uit het midden van de negentiende eeuw, namelijk Dr. F.A. Snellaert, vriend van Conscience en begaafde strijder voor Vlaamse kuituur, de schoolman Pieter Lansens, dilettantisch historicus en Adriaen Meynne Vande Casteele, bombastisch dichter uit de school van Bilderdijk.

Dietsche Warande en Belfort. Dec. Jos de Haes schrijft over De poëzie van Luc van Brabant, die onder de titel Het Hart van Buskruit een keuze uit met poëtisch werk samengesteld heeft, namelijk uit zijn vroegere bundels, met toevoeging uit ongepubliceerde bundels. - Albert Westerlinck beoordeelt Winter te Antwerpen van Maurice Gilliams onder het opschrift De nieuwe verschijning van Elias. Hij trekt een parallel tussen het vroegere werk en de nieuwe jeugdherinneringen van de auteur, die romantisch verwerkt zijn, gerijpt naar inhoud en vorm.

Jan. In de Kroniek Vlaams Proza beoordeelt Bert Ranke De Ogenbank van Ivo Michels onder het opschrift Een jongere zoekt zijn weg. Terwijl zijn vroeger werk leed aan ‘een teveel aan pathetisch effect’, is in dit jongste werk, een ‘ideeën-roman’, hoewel nog niet geheel gaaf,. grote vooruitgang merkbaar.

Nieuw Vlaams Tijdschrift VII. No. 11. In een artikel ‘Laat die maar gaan’ of De geschiedenis van een misverstand betoogt Julien Kuypers dat Albert Westerlinck onrecht gedaan heeft aan Vermeylen door een uitdrukking in zijn opstel Jeugd verkeerd op te vatten.

No. 12. In een artikel Derwaarts van het Woord pleit Karel Jonckheere voor de blijvende betekenis van Paul van Ostaijen als dichter. De verjaring van zijn dood, na vijfentwintig jaar en de verschijning van de verzamelde gedichten noopt hem ‘tot bezinning over de omstreden figuur’. In biezonderneden gaat hij de ‘betrekkelijke’ en de ‘absolute’ waarde na, toegelicht net goed gekozen aanhalingen. Zijn konklusie luidt dat Van Ostaijen ‘een onzer fascinerendste dichters is’.

[p. 126]

VIII. No. 1. Julien Kuypers schrijft met grote waardering over Professor Geyl en zijn Reacties d.w.z. de aldus getitelde bundel opstellen over geschiedenis en letterkunde.

Tijdschrift voor Ned. Taal- en Letterkunde, LXXI, afl. 4. De redaktie herdenkt de overleden Dr. A.A. van Rijnbach, die het tijdschrift belangrijke diensten bewezen heeft. - Een uitvoerige studie van P.C. Boeren heeft als onderwerp: De twaalf vruchten van de eucharistie en het veertigste der Limburgse Sermoenen. Opmerkelijk is, dat van deze bekende bundel sermoenen ‘amper een vijfde deel middelhoogduitse paralellen heeft’. - C.B. van Haeringen wijst er op, dat het woord urist reeds dertien jaar bekend was, voordat Multatuli het gebruikte. - P. Maximilianus bespreekt De vergelijking Maagd: Boom bij Vondel, die ook bij Stalpaert van der Wielen voorkomt, maar die veel ouder blijkt te zijn. - R. van der Meulen (Nautica) verzamelde een aantal scheepstermen, waarvan hij ouderdom, afkomst en betekenis bespreekt. - In de rubriek Boekbeoordelingen spreekt C. Kruyskamp uitvoerig en waarderend over de eerste drie delen van de Zwolse Drukken en Herdrukken: over W.A.P. Smit's bijdragen tot de Van der Noot-litteratuur (Het Bosken en het Theatre; Epitalamion) en over Het Refrein in de Nederlanden tot 1600, door A. van Elslander. - K. Heeroma heeft ernstige bezwaren tegen het proefschrift van F. Drost over C.S. Adama van Scheltema, waarin deze dichter met klem in bescherming genomen wordt tegen onbillijke kritiek. De beoordelaar is van oordeel dat de critici in hoofdzaak gelijk hadden: Adama van Scheltema is z.i. geen dichter van betekenis. - G. Kloeke beoordeelt de Taalhistoriese Bydraes van J.L.M. Franken.

Tijdschrift voor Levende Talen, XIX, afl. 6. Fr. Closet verzorgde de rubriek Nederlandse Letteren, waarvan hij o.a. een bespreking gaf van drie nieuwe toneelstukken van Herwig Hensen (Alkestis, Agamemnon, Tarquinius), van De Kapellekensbaan, door Louis Paul Boon, en van Volg het spoor terug, door J.B. Charles.

XX, afl. 1. Deze aflevering bevat verschillende bijdragen over het probleem van de tweetaligheid, o.a. in Canada, de Elzas, Zwitserland, Italië, Schotland, Ierland. - Fr. Closset geeft een duidelijke, ‘algemene oriëntatie’ in De Zuid-Afrikaanse letterkunde, lopende over drie generaties en besloten door een uitvoerige litteratuur-opgave. - Een merkwaardig onderzoek naar De woordvoorraad van een Nederlands dagblad werd ingesteld door Jan van Mulders, die daarvoor statistische gegevens verzamelde uit één nummer van het Algemeen Handelsblad.

Levende Talen. Dec. J. Engels publiceert een aanvankelijk als college bedoeld artikel over De romanistiek en de nieuwere stromingen in de taalwetenschap. - G.G. Baardman beschrijft de Geschiedenis van het onderwijs in de vreemde talen tot het einde van de XIXe eeuw. - In de rubriek Boekbesprekingen vermelden wij C.A. Zaalberg's recensies van twee Zwolse herdrukken: Poësy van J. Six van Chandelier (door G.A. van Es), De bekeeringe Pauli (door G. Jo Steenbergen), in de Bibl. der Ned. Lett. Protestantse Poëzie der 16de en 17de Eeuw (door K. Heeroma), Van der Noot's Het Bosken en Het Theatre (door W.A.P. Smit). Verder een beoordeling van C.W. de Groot's proefschrift over Jan Steen. Beeld en Woord, door E. Ellerbroek-Fortuin, en van P. Gerlach Royen's Taalrapsodie, door Bartels.

[p. 127]

Verslagen en Mededelingen der Kon. Vlaamse Academie. Oktober. Deze aflevering begint met een beknopt verslag van de Brusselse Academie-dagen van 16 en 17 October; een volledig verslag zal later volgen. - Een voordracht van Gerard Walschap, De Schrijver voor de Vierschaar, is gegrond op een door zijn vrouw samengestelde verzameling kritieken op zijn werk. Daaraan knoopt hij beschouwingen vast over de waardeloosheid en over de betekenis van letterkundige kritiek. - W. van Eeghem publiceert zijn voordracht over Anthonis De Roovere's Lof vanden Heyligen Sacramente (1457), waarin voornamelijk een parallel getrokken wordt met Ruusbroec's Spieghel der eeuwigher Salicheit. - Tenslotte is een uitgave opgenomen van Een verloren vaslenspel van Sinnen uit de XVIe eeuw, een allegorisch rederijkersspel van Clodius, vaarvan inleiding en tekst bezorgd zijn door C.G.N. de Vooys en de verdarende aantekeningen door J.J. Mak.

Tydskrif vir Wetenskap en Kuns. Deel XIII, afl. 2 (Okt.). W.J. Erlink schrijft een In Memoriam: Totius. - Bij de uitreiking van een aantal letterkundige prijzen werd door verscheiden hoogleraren een Huldigingswoord gesproken, waarvan de teksten in deze aflevering afgedrukt zijn. - In een uitvoerige studie behandelt J. du Plessis Scholtz Die Geskiedenis van die Afrikaanse Aanspreekvorme, die in nauw verband staat met dit veelbehandelde onderwerp in de Nederlandse taalgeschiedenis, en waarbij ook vormen van andere pronomina ter sprake komen. Zijn argumentatie is ‘sover moontlik gebaseer op gegevens versamel uit ou Kaapse skriftelike bronne’. - Van Ernst van Heerden is een voordracht opgenomen over Riglyne by die onderzoek van die digterlike beeld, uitgesproken op de jaarvergadering te Stellenbosch. Hoewel de spreker ‘huiverig was om van 'n sisteem te praat’ verwacht hij toch heil van zijn ‘analitiese methode’, waarbij hij de ‘ganse dichterlike potensialiteit’ betrekt en zijn betoog toelicht met tal van goed gekozen voorbeelden uit Afrikaanse, Nederlandse en Engelse gedichten.

Ons Eie Boek, XIX, nommer IV. F.E.J. Malherbe herdenkt en karakteriseert de romanschrijver J. van Melle. - De strijd om de censuur gaf aanleiding tot de publicatie van enige Menings, o.a. Moraal en Kuns, door A.H. Murray, Would-be godfathers of the arts door A. Ravenschoft. - In de rubriek Drama beoordeelt J.L. Steyn Die ryk weduwee van Uys Krige. Onder Poëzie beoordeelt A.P. Grové Grou Mure van S.J. Pretorius; onder Prosa beoordeelt C.W. Hudson C.M. van den Heever's roman Dirk se oorwinning, die hij met Vannag kom die Ryp en Die Held als een trilogie beschouwt. - F.J. Snyman beoordeelt de roman Anderkant die Einders van F.P. van der Merwe.

Tydskrif vir Letterkunde, III, nommer 4. Abel Coetzee schrijft over Die jongste verhaalkuns van W.A. de Klerk, ter inleiding van een verhaal van deze auteur. - E. Lindenberg herdenkt de onlangs overleden romanschrijver J. van Melle. In de rubriek Boekbespreking prijst F.J. Eybers een veelbelovend boek van Dirk Richard: Voor die nag kom.

Standpunte VIII. No. 2. De redaktie publiceert een uitvoerige enquête over de vraag of Binnelandse sensuur al of niet gewenst is. - In een ‘voorlesing’, getiteld Kuns is boos! behandelt D.J. Opperman de vraag naar ‘die waarde en geestelike betekenis van 'n kunswerk’, samenhangend met ‘die verhouding tussen die kunstenaar en sy kuns’, waarbij ‘die bose inherent

[p. 128]

is aan die boustof en vormgewing van die kunswerk’. - In de rubriek Kronieke geeft Rob. Antonissen een Konfrontasie van oud en jonk. Onder de oudere generatie bepleit hij de uitvoerig grote en blijvende waarde van Totius en van M.E. Rothmann. Beknopter wordt vervolgens besproken het jongste werk van C.M. van. den Heever (Dirk se oorwinning), van J.D. du Plessis (Goede Dood), H.S. van Blerk (Reën van Erbarming), W.A. de Klerk (Die Uur van Verlange), F.A. Venter (Swart Pelgrim). Tenslotte wordt de aandacht gevestigd op de bundel Afrikaans Verhalend Proza, voornamelijk voor Nederlandse lezers samengesteld door M.A. Bax-Botha en D. Bax.

Taal en Tongval, V, afl. 2-3. P.J. Meertens schrijft zeer waarderend over de jong gestorven Dr. H.L. Bezoen, die zich zeer verdienstelijk gemaakt heeft voor de dialektstudie. - Jo Daan prijst Aalsmeerders baanbrekers, die zich voor hun dialekt interesseerden. - Een uitvoerige, degelijke studie wijdt J. Leenen aan De intervokalische d in een Oostlimburgs dialekt. - A.R. Hol publiceert een lezing van 1951 over Dialect-grenzen in Midden-Gelderland, toegelicht met kaartjes. - A. Stevens bespreekt Zwaaide, een Zuidoostnederlandse dialektbenaming voor de broodschieter of ovenpaal. - W. Gs. Hellinga geeft, polemiserend met G.G. Kloeke, een antwoord op de vraag Waarom de ouwe muis-huis-kaart niet zo heel erg trouw is. - Hendrik de Vries verdedigt de naam van zijn vader Wobbe de Vries in een korte aantekening (Aanval op laag niveau). - In de rubriek Boekbesprekingen beoordeelt F.J.P. Peeters uitvoerig het proefschrift van Jo Daan: Wieringer land en leven in de taal.

Wending. Nov. P. Minderaa maakt Kanttekeningen bij Paul van Ostaijen en bij de experimentele poëzie.

Libertinage. No. 4. H. 's Gravesande vervolgt zijn bijdrage over Aug. P. van Groeningen en De Nieuwe Gids.

Museum. Sept. A. Weijnen beoordeelt het tiende deel van het Middelnederlandsch Woordenboek, d.w.z. de bewerking van de Bouwstoffen door Dr. G.I. Lieftinck, en de tweede druk van K. ter Laan's Nieuw Groninger Woordenboek.

Neerlandia. Jan.-Febr. Deze aflevering bevat o.a. het verslag van de uitreiking van een Nederlandse letterkundige prijs aan de jonge Afrikaanse dichteres Ina Rousseau en een mededeling dat de Vlaming Wilfried de Pauw te Pretoria gepromoveerd is in de letteren op een proefschrift over Albert Verwey en Stefan George.

Zuid-Afrika. Febr. De rubriek Boekbespreking bevat o.a. een uitvoerige beoordeling van D.J. Opperman's proefschrift Digters van Dertig door J. Haantjes.

C.d.V.