Anticiperende gevolgtrekkingen.
Wat de adverbiale uitdrukking dan ook betekent, is eenvoudig genoeg: het is synoniem met dus, derhalve; drukt een gevolg of een gevolgtrekking uit. Het gebruik van dan ook geeft niet de minste moeite in een enkelvoudige zin, die een conclusie inhoudt; b.v.: Ik had geen geld en kon dan ook geen vacantiereis maken. De candidaat had zich slecht voorbereid en werd dan ook afgewezen. Deze twee driehoeken hebben twee zijden en een ingesloten hoek gelijk en zijn dan ook congruent.
Wanneer de conclusie in een samengestelde zin volgt, loopt het evenwel vaak hopeloos mis. Een leerling schrijft in een opstel (of zegt in een mondelinge voordracht): De trein naar A. vertrok om zes uur; toen ik dan ook om kwart over zes aan 't station kwam, was hij al vertrokken. Het bij anticipatie gebezigde dan ook geeft een weliswaar niet-bedoelde, maar toch onzinnige conclusie: de trein vertrok om zes uur en ik kwam dan ook (dus, derhalve, daarom) een kwartier later aan het station. Het is duidelijk, dat dan ook betrekking heeft op het tweede deel van de geciteerde concluderende zin: de trein was dan ook weg; m.a.w.: dan ook had in dit tweede deel van de samengestelde gevolgaanduidende zin moeten worden geplaatst.
Dit voorbarig gebruik van dan ook sluipt langzamerhand zodanig in, dat het blijkens mijn ervaring een zeldzaamheid is, dat niet op zijn minst één leerling per klasse zich in een opstel er aan bezondigt. Maar... niet alleen H.B.S.ers of Gymnasiasten maken er zich aan schuldig. Ik noteerde alleen al in de laatste maanden de volgende citaten van schrijvers, die men volkomen ten onrechte zou verwijten, dat ze het Nederlands niet behoorlijk weten te hanteren. (In het eerste citaat staat het synonieme conclusie-aangevende immers i.p.v. dan ook).
| 1. | ... belast men de auteur met een complex van bedoelingen, die in werkelijkheid veelal niet aanwezig zijn. Was de schrijver immers van plan geweest, iets te betogen..., dan zou hij niet de litteraire vorm ... gekozen hebben.
Blijstra, Crit. Bulletin XVIII, blz. 357. |
| 2. | De Minister van Binnenlandse Zaken bleef bij zijn beslissing (dat de Hoofdcommissaris van Den Haag moest worden ontslagen) en toen de hoofdcommissaris dan ook weigerde ontslag te vragen, is het hem verleend.
Het Parool, 6 November '51. |
| 3. | We menen hieruit te moeten concluderen, dat de behoefte aan de Alg. Middelb. School over het algemeen gevoeld wordt. Wanneer dan ook vele leraren en wel speciaal die aan een H.B.S. werkzaam zijn, hun pijlenkoker hebben geopend, dan is dat niet zozeer om met een dodelijk schot de geprojecteerde school voorgoed onschadelijk te maken, doch om aan te tonen, ... enz.
Weekblad A.V.M.O. van 7 Nov. '51. |
| 4. | De komponenten van een kopulatief moeten min of meer op hetzelfde vlak liggen, en zullen nu eens aanvullen of uitbreiden, dan weer beperken. Toen L.C. Michels dan ook in de N.T. XLV, 27 een kleine bijdrage wilde leveren tot de Buigingsverschijnselen in het Nl., door het normaal-gangbare de katholiek-wetenschappelijke (vereniging) te verbeteren in ‘(de) katholieke wetenschappelijke vereniging’ was dat een bijdrage sui generis.
P. Gerlach Royen O.F.M. in N.T. XLV, blz. 101. |
Geeft men zich rekenschap van dit voorbarig gebruik van dan ook in boven-
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd