Wat een izabee!
Onlangs hoorde ik een oude dame deze uitdrukking bezigen. Ik kende die niet, maar begreep uit het zinsverband, dat ze zoveel betekende als: wat een prachtige prestatie! Wat een meesterwerk!
De bewuste dame wist zelf niet eens, hoe eigenlijk het woord izabee moest worden geschreven. Alleen wist ze, dat haar vader, destijds hoofdofficier der artillerie, het dikwijls gebruikte hij het ombre-spel en dat de uitdrukking ook in zwang was bij zijn collega's van De Witte, de Litt. Sociëteit in Den Haag; zeer waarschijnlijk ook wel in bepaalde kringen daarbuiten.
In verschillende woordenboeken kon ik de naam niet vinden, tenminste zoals hij hierboven staat. Toevallig ontdekte ik echter in de dictionnaire van Larive et Fleury een naam, die er enigszins phonetisch op leek:
Isabey, een Franse schildersnaam. Er zijn twee schilders van die naam geweest: Jean Baptiste - (1767-1855) en Eugène Louis Gabriël - (1804-1886). Zeer waarschijnlijk is m.i. bovenstaande uitdrukking aan de laatste ontleend, en wel op grond van het volgende: Ten eerste, omdat de vader van de oude dame een tijdgenoot was van de schilder en omstreeks 1880 een jong officier; ten tweede wijl Eugène Isabey in die tijd zeer en vogue was en o.m. beroemd door zijn Le Combat du Texel en L'embarquement de de Ruyter et William de Witt, welke ‘marines’ vooral, algemeen als meesterstukken werden erkend.
Natuurlijk is de uitdrukking in onbruik geraakt, toen de actualiteit voorbij was, maar misschien zijn er nu nog enkele ‘ouden van dagen’, die ze kennen. Een algemene uitdrukking is ze blijkbaar nooit geweest, want dan zou ze zeker wel in enig Nederl. woordenboek zijn vastgelegd. In ieder geval zal ze, in primaire zin een isoglosse geweest zijn, d.w.z., dat de grens van het gebruik ervan beperkt was tot een bepaalde streek of milieu. Maar..... wie weet meer te vertellen van dit archaïsme? Het was eens toch òòk levende taal!
D. van Unnik.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd