Logo DBNL
De Nieuwe Taalgids. Jaargang 44 (1951)

De Nieuwe Taalgids. Jaargang 44

(1951)– [tijdschrift] Nieuwe Taalgids, De–rechtenstatus Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

De rederijkerskamer te Vilvoorde.
Corrigenda et Addenda.

Over de oude geschiedenis van de rederijkerskamer te Vilvoorde, een oud stadje tussen Brussel en Mechelen, thans een belangrijk industriecentrum, zijn wij zeer onvolledig ingelicht. De weinige gegevens die bewaard bleven werden zorgvuldig verzameld door J. Nauwelaers1), wiens geschrift aangevuld en verbeterd werd door Dr. W. van Eeghem2), waarna Dr. A.L.E. Verheyden, ter gelegenheid van het 450-jarig bestaan van de kamer, nog een afzonderlijk boekje wijdde aan haar geschiedenis3). Wat de 16e eeuw betreft is de oogst die in deze geschriften verzameld werd evenwel zeer schraal, omdat het 16e-eeuwse archief van kamer en stad grotendeels verloren is gegaan4). Des te meer dringt zich de plicht op, het weinige dat met zekerheid geweten is, ongerept te bewaren. Het weze ons dus toegelaten in deze bescheiden bijdrage enkele correcties uit te werken, die de bruikbaarheid van de reeds verschenen geschriften nog kunnen verhogen.

Dr. A.L.E. Verheyden heeft het aannemelijk gemaakt, dat de Vilvoordse kamer tussen 1493 en 1500 gesticht werd5), terwijl het thans wel vaststaat, dat haar spreuk luidt ‘In liefden groeyende’6). Volgens Dr. van Eeghem zou De Govbloem de enige authentieke schrijfwijze van de naam van de kamer zijn7). Hiervoor beroept hij zich op een prent betreffende het Antwerpse landjuweel van 1561, waarvan een origineel bewaard wordt in een bundel van de Koninklijke Bibliotheek te Brussel, en die uitgegeven werd door E. van Even8).

Nu is het wel jammer dat Dr. van Eeghem niet de uitgave van de dichtwerken heeft geraadpleegd, die op het Antwerpse landjuweel werden voor-

gedragen. In deze belangrijke bron noemen de Vilvoordse rederijkers hun kamer immers niet alleen Goubloem, maar ook Tgoutbloemken, dus met t1). En dit is geen alleenstaand feit, want in de akte van 24 Augustus 1524, het oudste officiële document betreffende deze kamer, zal men de schrijfwijze Goutbloem nog tweemaal aantreffen2). Dit noopt ons tot de conclusie, dat de spelling van de naam van deze kamer, zoals overigens wel te verwachten was, geenszins vaststond, dat men nu eens Goubloem, dan weer Goutbloem schreef, en dat er bijgevolg geen reden is om thans nog ‘Goubloem’ te blijven schrijven.

 

Een der merkwaardigste gebeurtenissen uit de geschiedenis van de Vilvoordse kamer was ongetwijfeld de inrichting van het rederijkersfeest van 1560. Het is evenwel onjuist deze wedstrijd een landjuweel te noemen, zoals Dr. Verheyden doet3). In twee verschillende bronnen staat dit feest immers genoteerd als een haagspel4), terwijl het overigens helemaal niet beantwoordt aan de vereisten van het landjuweel.

Evenmin is het juist dat de Antwerpse Violieren in Februari 1560 hun Vilvoordse kunstbroeders ‘in het gedrang’ gebracht zouden hebben, om zelf de toelating voor hun beroemd geworden landjuweel te bemachtigen. Zover wij weten hebben de Violieren ook nooit de aandacht van Margaretha van Parma gevestigd op het feit, dat de inrichting van het Vilvoordse feest ‘in strijd (was) met de traditie’5).

De Antwerpse magistraat heeft zijn verzoek om toelating voor het landjuweel van 1561 kracht bijgezet met er op te wijzen: 1o dat hij verplicht was een landjuweel in te richten; 2o dat hij de organisatie van de wedstrijd niet langer kon uitstellen, aangezien het vrede was, en de Vilvoordenaren ook wel een feest konden inrichten; 3o dat verscheidene steden de Antwerpenaren verweten, dat Vilvoorde wél een wedstrijd kon inrichten, dus dat zij het ook maar moesten kunnen; 4o dat, ten slotte, in bedoeld jaar nergens anders in Brabant een landjuweel betwist zou worden, zodat er wat dat betreft geen bezwaar kon zijn tegen de inrichting van het landjuweel te

Antwerpen1). Ziedaar de hoofdlijnen van de weinig luciede Franse tekst.

Het is duidelijk dat deze behendige, maar volstrekt onschuldige taktiek geen verdenking werpt op de Goudbloem van Vilvoorde, en deze kamer nooit in gevaar kon brengen, te meer daar de wedstrijd van 1560 officieel toegelaten was2). Indien deze handelwijze iemand in het gedrang bracht, dan was het de regering, die het octrooi verleend had, en niet de rederijkerskamer, die het had aangevraagd.

Zelfs in louter rhetoricaal verband gezien was de inrichting van het Vilvoordse feest van 1560 geenszins in strijd met de traditie. Vilvoorde had weliswaar in 1541 te Diest slechts een tweede prijs gewonnen, en was dus strict genomen niet verplicht tot de inrichting van een nieuw landjuweel. Maar het reglement van het landjuweel betekende niet, dat daarnaast geen àndere toneelwedstrijden ingericht mochten worden. Waarom zou men anders het haagspel gecreëerd hebben? Zo werd te Brussel in Januari 1529, dus binnen de landjuweel-periode 1515-15613), nog een toneelwedstrijd georganiseerd die geen uitstaans had met het landjuweel4). Van de door Dr. Verheyden veronderstelde traditie treft men overigens niets aan in de inlichtingen, die een tijdgenoot zelf over het haagspel gegeven heeft5).

 

Veel geluk schijnen de Vilvoordse cameristen niet gehad te hebben op de wedstrijden. Na hun tweede prijs op het landjuweel te Diest in 1541 zijn zij er in de 16e eeuw niet meer in geslaagd nog een onderscheiding te bemachtigen6). In verband met deze kwestie is het echter onjuist het haagspel van 1560 en het Brusselse feest van 1561 te rekenen tot de wedstrijden waaraan Vilvoorde deelnam7). Op de Vilvoordse wedstrijd van 1560 kon de Goudbloem bezwaarlijk een prijs winnen, omdat zij hem zelf had ingericht. Ook het feest ter ere van de opening van de vaart Brussel - Willebroek, in October 1561 te Brussel gevierd, komt in dit opzicht niet in aanmerking, omdat het nu eenmaal geen rederijkerswedstrijd was. Er is immers wel sprake van prijzen voor de versierde schepen, waarvan Vilvoorde er trouwens een gewonnen heeft, maar niet van onderscheidingen voor het opgevoerde toneelwerk8).

Per slot van rekening behaalde de Vilvoordse Goudbloem dus alleen geen prijs op het Antwerpse landjuweel van 1561 en het haagspel dat in 1565 te Brussel werd gehouden. Nu is dit verschijnsel in se niet zó bevreemdend,

dat men het zou moeten wijten aan een speciale omstandigheid, zoals het edict van 26 Januari 1560 tegen de rederijkers1). Een kamer die in 1541 eens een prijs gewonnen heeft, moet niet noodzakelijkerwijze dezelfde eer genieten in 1561 en 1565. Hoeveel gewone factoren zijn er niet, die dit gebrek aan geluk twintig jaar later, kunnen verklaren? Overigens vergete men niet, dat het bedoelde edict niet alleen voor de Vilvoordse Goudbloem, maar voor alle rederijkers gold, zodat allen in gelijke mate benadeeld waren - indien hier van benadeling sprake kan zijn.

Dat men na 1565 in de 16e eeuw niets meer hoort van de Vilvoordse kamer2), is evenmin opmerkelijk. 1566 was immers het jaar van de beeldenstorm, en de kommervolle periode die daarop volgde was allesbehalve geschikt voor rhetoricale feestelijkheden.

Dr. G. Jo Steenbergen.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs


organisaties