De Nieuwe Taalgids. Jaargang 42

[p. 269]

Uit de tijdschriften.
(Juli-Augustus).

De Gids. Juli. Marie Ramondt publiceert een studie over Arthur van Schendel's Laatste Phase. Met diep inzicht en bewondering geeft zij een overzicht van Van Schendel's werk, sedert zijn losmaking van de Italiaanse bodem (1928), waarbij uitvoerig De Wereld een Dansfeest besproken wordt. Uit al zijn werk blijkt een ‘verbijsterende originaliteit’. Ten slotte wordt een parallel getrokken met E.Th.A. Hoffmann, waarbij zowel verwantschap als onderscheid aan te wijzen is. - A. van Duinkerken schrijft een waarderend In memoriam Willem Hessels, d.i. de in Zuid-Afrika overleden Nederlandse dichter H.A. Mulder. - L. van den Ham geeft een beknopte bespreking van Over de dichtkunst, door Herwig Hensen.

Aug. Deze gehele aflevering is gewijd aan de Goethe-herdenking.

De Nieuwe Stem. Juni. J.A. Rispens geeft een beschouwing over De Beweging van Tachtig in historisch perspectief. Hij betoogt dat deze beweging tegenwoordig meermalen ten onrechte gedenigreerd wordt, als navolging en echo van buitenlandse letterkunde. Evenmin is het juist, het revolutionaire karakter te ontkennen en de beweging als produkt van geleidelijke ontwikkeling te beschouwen.

Critisch Bulletin. Mei. Anthonie Donker oordeelt met grote waardering over Een te weinig bekend dichter, nl. W. Hessels, naar aanleiding van zijn verzamelde gedichtenbundel Con Sordino. - G. Sötemann bespreekt de roman Noorderlicht van F. Bordewijk (Daemonendans). - K. Jonckheere beoordeelt Piet van Aken's roman Alleen de Doden ontkomen. - Marius Valkhoff (Italiaanse en Franse Renaissance) bespreekt het proefschrift van H. Schulte Nordholt: Het beeld der Renaissance.

Juni. R. Blijstra beoordeelt Telemachus in het dorp van Marnix Gijsen (Tussen libertinage en religieuse extase). - Anthonie Donker typeert de gedichten van Ida Gerhardt (Het Veerhuis, Buiten Schot) als Poging tot Vergezicht, terwijl A. Marja ongustig oordeelt over haar Kwatrijnen in opdracht. - Gerard van Eckeren beoordeelt de roman Het Gezicht van Penafiel door J.C. Terborgh. - K. Jonckheere toont zich weinig ingenomen met de roman Adriaan Brouwer, ‘Felix Timmermans' laatste droomavontuur’. - G. Sötemann geeft een warme aanbeveling van W. Kayser's Das Sprachliche Kunstwerk, Eine Einführung in die Literaturwissenschaft.

Juli. Onder het opschrift Eén derde eerbewijs beoordeelt Anthonie Donker een drietal monografieën als begin van een reeks, over hedendaagse auteurs, namelijk over Anton Coolen, door Anton van Duinkerken, over Albert Helman door Max Nord, en over Bordewijk door Victor van Vriesland. Verder wordt nog besproken het Jaarboek van die Afrikaanse Skrywerskring 1947 en 1948.

Het Boek van Nu. Juli. G. Schmook verwelkomt Stuiveling's kritische uitgave van de Max Havelaar met het motto Eindelijk echt. - G. Stuiveling schrijft een In memoriam W. Hessels, pseudoniem van de onlangs gestorven, in Afrika gevestigde dichter H.A. Mulder, van wie onlangs de bundel Con Sordino verscheen. - G.H. 's-Gravesande publiceert een interview met de roman- en toneelschrijver A. den Hertog.

[p. 270]

Aug. G. Stuiveling bespreekt drie boeken over Schrijvers van heden, nl. over Antoon Coolen, door Anton van Duinkerken, over Albert Helman, door Max Nord, en over F. Bordewijk, door Victor van Vriesland. Zijn oordeel over de beide laatste luidt vrij ongunstig. - Onder het opschrift Een zwak mens in de branding beoordeelt Gerard van Eckeren de psychologische roman Gevecht om Genade van Jan Gerhard Toonder. - G.H. 's-Gravesande interviewde Clare Lennart.

De Vlaamse Gids. Juli. J. Greshoff's Opmerkingen over de ziekte des tijds gelden vooral de moderne Nederlandse romankunst. Een onverbiddelijk afwijzend oordeel wordt geveld over Cola Debrot's roman Bid voor Camille Willocq, maar vooral de romans van Jo Boer worden als waardeloos aan de kaak gesteld, omdat zij ‘haar gaven en bekwaamheden misbruikt’. - In het eerste gedeelte van een artikel De dichtkunst op het spoor ontwikkelt M. Rutten zijn bezwaren tegen de poëtiek van A. Westerlinck (Het schone Geheim der Poëzie), die hij eenzijdig acht. Vooral zijn onderscheiding van ‘zuivere’ en ‘grote’ poëzie vindt hij onaanvaardbaar, meer ingegeven ‘door een idealistische ingesteldheid dan wel een positivistische visie op de totaliteit van het woordkunstwerk’. - Jan Walravens (Ontreddering in Nederland) ziet in de hedendaagse romankunst een afspiegeling van de algemene geestesgesteldheid. ‘Symbolisch voor de mens in hedendaags Nederland’ zijn een vijftal prozawerken: Bewolkt Bestaan van Cola Debrot, Conserve en Moedwil en Misverstand van W. F. Hermans, Zeepbellen in de Orkaan van A. Marja, en Verhalen van Belcampo, die een voor een ontleed en beoordeeld worden, en waarin de Europese surrealistische achtergrond onmiskenbaar is. Gunstig valt het oordeel niet uit. Alleen Cola Debrot beschouwt hij als ‘een groot kunstenaar’.

Aug. In Iets over het nationaal toneel bepleit Jan Walravens de aanmoediging van jonge Vlaamse toneelschrijvers. In De coloribus est disputandum oppert Raymond Brulez bezwaren tegen Walschap's roman Zwart en Wit. - M. Rutten vervolgt zijn artikel De dichtkunst op het spoor met een bespreking J. Daisne's opvatting en van Hensen's essay Over de Dichtkunst, waaraan hij de meeste waarde hecht. René Heytens levert het eerste gedeelte van een studie over Het symbool in de dichtkunst. - M. Rutten geeft een beschouwing Na het XVIIIde Vlaams Philologencongres te Gent, waarin hij betoogt dat de vergelijkende litteratuurgeschiedenis eens opzettelijk aan de orde gesteld moet worden, liefst in een Nederlands Centrum voor Literatuurwetenschap.

Dietsche Warande en Belfort. Juni. Max Lamberty wijst op Noodlottige vergissingen ten opzichte van zijn boek De Vlaamse Beweging Nu, waarbij hij verschillende bezwaren weerlegt. In De laatste ronde bespreekt Alb. Westerlinck de Encyclopedia of Literature van Joseph T. Shipley, waarin Greshoff een onbevredigend overzicht geeft van de Noordnederlandse letterkunde en Marnix Gijsen een beter geslaagde samenvatting van de Zuidnederlandse letterkunde. Onder de Boekbesprekingen prijst R.F. Lissens het Handboek tot de Geschiedenis der Nederlandse Letterkunde I van Gerard Knuvelder en bespreekt de redakteur de bundel van Max Nord Over Simon Vestdijk, het Verzameld Werk III van J. Greshoff en de studies In het Kielzog van de Romantiek van F.W. van Heerikhuizen, waarmee hij zeer ingenomen is.

[p. 271]

Juli. Albert Westerlinck vervolgt zijn Gesprek van Europa: Beschouwingen over de moderne Europese Literatuur. - In de Kroniek van de Middelnederlandse letteren bespreekt J. van Mierlo o.a. het proefschrift van D. Teusink over H. van Veldeke, de uitgave van het volksboek Van den tien esels door A. van Elslander, en van Den Camp vander Doot door G. Degroote.

Nienw Vlaams Tijdschrift. Juni. Julien Kuypers levert opnieuw een bijdrage over Onze Cultuur in den vreemde.

Juli. Maurits de Vroede ontdekte het verloren gewaande handschrift van August Snieders' Noord en Zuid, een verhandeling van 1852, bekroond door de Rederijkerskamer van Eerloo. Daarvan geeft hij de tekst met aantekeningen.

Verslagen en Mededelingen der Kon. Vlaamse Academie 1946. Mei - September. In de Juni-vergadering werd A.H. Cornette herdacht door Emmanuel de Bom en door Leo van Puyvelde. En bijdrage van Jan Lindemans behandelt Twee woordfamilies in plaatsnamen (Sinaai, Zonnebeke, Zonhoven, Zeun en Zoniën).

Leuvense Bijdragen XXXIX, afl. 1-2. J. Steenbergen schrijft over De betekenis van de benaming landjuweel. Het woord juweel (Ofr. joiel) kan zowel prijs als feest, spel betekenen. Land is op te vatten als Brabant, want daartoe waren de eigenlijke landjuwelen beperkt. - J. Wils publiceert een kongresvoordracht over Nomen en Verbum in de indogermaanse talen.

Levende Talen. Juni. C.F.P. Stutterheim publiceert het eerste gedeelte van een voordracht over Gevoelsintensiteit en vormanarchie in de dichtkunst. - Een artikel van H.R.S.v.d. Veen handelt over Poesjkin in Nederland. - Onder de Boekbeoordelingen vermelden wij een uitvoerige bespreking van het Jaarboek van De Fonteine door L.C. Michels.

Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. LXVI, afl. 4. A. van Elslander deed een aardige vondst in een Haags handschrift, nl. De refereinenbundel van J. Michiels (± 1600), een rijke verzameling van deels bekende, deels onbekende refereinen, waarvan hij een zeer uitvoerige opsomming en schifting geeft. - J.J. Mak geeft verslag van Een onbekend rederijkersspel over de mislukte aanslag op Schiedam in 1489. - Ha. C.M. Ghijsen beantwoordt de vraag: Welk vlugschrift ter verdediging van Betje Wolff's hekeldicht ‘De Santhorstsche Geloofsbelijdenis’ is van de hand van Ds Wolff? Zij komt tot de konklusie dat wèl de Brief, maar niet de Apologie door Ds Wolff geschreven is. - Chr. Stapelkamp verklaart Het adjectief abeluinig als: niet in een goede luim verkerend. - C. Kruyskamp beoordeelt het Jaarboek van de Fonteine 1946-'47.

Driemaandelijkse Bladen I No. 3. H.J. Moerman bespreekt en prijst Schönfeld's publicatie over Onze Veldnamen, waaraan hij, na een beknopt overzicht ‘een paar bouwsteentjes’ toevoegt. - J. Naarding verklaart de Drentse woorden blennegien en besik. - William Foerste bepleit de samenstelling van Een Woordatlas van Saxonia. Hij geeft vier kaartjes

[p. 272]

voor het Duitse gedeelte, waarin de Nederlandse gewesten nog blanco zijn. - W.D. Dingelden verzamelde aardige Spreekwoorden en zegswijzen uit Denekamp. - K. ter Laan bespreekt een aantal Lokroepen voor dieren in Groningen.

It Beaken XII No. 4. Juli. Uit dit nummer, opgedragen aan de zeventigjarige Chr. Stapelkamp, vermelden wij een uitvoerig artikel van G.A. van Es over Oorsprong en functies van het voegwoord al en een bijdrage van A. Sassen: Van eigennaam tot soortnaam, met veel aardige voorbeelden, vooral uit Gronings dialekt.

Bezinning. Juni. Weifeling en vertwijfeling ziet W.J.C. Buitendijk in de figuur van Cola Debrot, die hij als kunstenaar typeert en waardeert. Naar aanleiding van de roman Bewolkt Bestaan toont hij aan, hoe in deze auteur, op Bonaire geboren, de West-Europese en de Latijns-Amerikaanse kultuur met elkaar in aanraking en in botsing komen, waarvan geestelijke verscheurdheid en vertwijfeling de gevolgen zijn. Daaruit verklaart hij de problematiek van Debrot's werk, waarin niet alleen een goed romanschrijver, maar ook een denker zich uitspreekt. Zijn diepzinnige roman geeft ‘een aesthetisch genot van hoog gehalte’, al eindigt zijn levensbeschouwing in vertwijfeling.

Orientatie. Maart. Carlo Bo geeft een beschouwing Over Menno ter Braak. - Bep Vuyk beoordeelt De Erfgenaam en De Melancholie der Verzonken jaren van Jo Boer. - E.R.D. Elias beoordeert Anna Blaman's Eenzaam Avontuur en Louis Couperus' Van oude Mensen, de dingen die voorbijgaan.

April. Ter viering van Jan Greshoff zestig jaar worden artikels uit andere tijdschriften overgenomen. - Paul van 't Veer bestudeerde Vestdijk's taal. - In de Kroniek geeft D. de Vries een uitvoerige beoordeling van De inaugurele rede van Prof. Dr. S.P. Uri, waartegen hij ernstige bezwaren ontwikkelt, die zijn eindoordeel ongunstig maken.

Ons geestelijk erf. Mei. P. Pacificus schrijft over De Leuvense bijbelvertaler Nicolaus van Winghe, zijn leven en zijn werk. Onder de Mededelingen handelt J. Tesser S.J. uitvoerig over De eerste en de laatste faze van het auteursprobleem der Navolging in Italië, en B. Spaapen S.J. over Een interpolatie in het elfde hoofdstuk van Boek IV der Imitatio Christi. - L.M. Fr. Daniels O.P. oordeelt vrij ongunstig over de uitgave van de Duutsche Sermoenen door Magister Joan Cele van Thom. J. de Vries.

Streven. Aug. Een artikel van J. Leyten behandelt Het pessimisme in de moderne literatuur. - Bernard Verhoeven geeft een beschouwing over Toneel in Nederland.

Trivium. Jahrg. VII Heft 1. Max Wehrli publiceert een studie Zum Problem der Historie in der Literaturwissenschaft.

Museum. Maart-April. C.F.P. Stutterheim beoordeelt het Taal-Panoptikon van Gerlach Royen.