De Nieuwe Taalgids. Jaargang 42

Engelse invloed op het Nederlands.
(Derde nalezing)¹⁾.

Sedert mijn laatste bijdrage leverde een nieuwe oogst, grotendeels bijeengebracht uit dagbladen, weekbladen en tijdschriften, het bewijs dat de Engelse invloed op het hedendaagse taalgebruik nog niet geluwd is. In bonte rij geven wij weer een opsomming van de aangetekende plaatsen:

De wetsvoorstellen hadden maar een ‘narrow escape’. - Een behoorlijke ‘finger in the pie’ krijgen. - Kwesties die op seconden ‘getimed’ dienen te worden. - Een blijspel dat een ‘long run’ heeft gekend. - Dat behoeft geen make-up (figuurlijk gebruik). - Engeland dat meest redelijk welvarend en soms zeer well-to-do is geweest. - Een document dat als working paper ter tafel zal verschijnen. - De Europese balance of power. - De Utrechtse Jaarbeurs als ‘tradeway’ voor West-Europa. - De handeling doet soms wat thriller-achtig aan (daarnaast: een thriller-cultus). - Deze strubbles over onze samenwerking. - Hij was wat showy. - Op een volstrekte nonprofit basis (= geheel belangeloos). - Daar vindt men de leisure class, die zich dag in dag uit vermaakt. - De finishing touch aan iets geven. - Het nauwkeurig ‘timen’ van een dergelijke explosie. - Een enorme moral uplift. - een opportunist if ever there was one. - Dat de commissie òf niet aan bod komt, òf een ‘walk-over’ heeft. - Met welke unspeakable terms iemand als Slauerhoff zulk gedoe zou hebben gekarakteriseerd. - Het air-conditioned Spanje. - De ‘fine frenzy’ die de dichter meesleept, was niet zijn deel. - Uitgeweken Brabanders, een clan vormend temidden der Hollanders. - Om his masters voice te doen klinken. - Dat de ‘rank and file’ van de massa meer en meer wordt uiteengedreven. - De key-men en de beheersers van het publiciteitsapparaat. - Een tandarts moet de komende generatie dental-minded maken en daartoe een goede home-care van het gebit bevorderen. - Welke bladen self-supporting zijn. - On speakable terms zijn met iemand. - Goed gecoördineerd ‘teamwork’. - Een aantal displaced persons. - Swingden grootmoeders ook al? - Het wellfare-werk voor militairen.

In bijna al deze voorbeelden onderstelden de schrijvers bij hun lezers voldoende kennis van het Engels, waarbij de aanhalingstekens vaak - hoewel niet altijd - ter waarschuwing dienden. Waar men aarzelde, wordt soms een verklaring toegevoegd, b.v. ‘Een politiek van “containment”, dat is tegenhouden’. Soms meent men dat het Engelse woord onmisbaar of onvervangbaar is, maar vaak neemt men niet de moeite, een Nederlands aequivalent te zoeken. Een aardig voorbeeld is overdone. Een auteur zegt, zonder verdere toelichting: Hij is hierin een tikje ‘overdone’, maar Greshoff heeft het over formuleringen, ‘welke men het

1) Vgl. N.T. XXXIX, 145-149, XL, 172-173, XLI, 175-176.

[p. 73]

beste met het Engelsche woord “overdone” kan kenschetsen’. Een derde schrijver echter meent het verklarend te kunnen vervangen: ‘Het is “overdone”, gelijk de Engelsen dit noemen, te dik opgelegd, te schril, te schetterig’.

Een schrijver over het ‘wait and see’ -systeem had even te voren de goed-Hollandse uitdrukking ‘de kat uit de boom kijken’ gebruikt. Een ander vertaalde Hij is ‘fed-up’ zelf met: hij heeft er genoeg van.

Er zijn ook Engelse woorden voor tot nu toe onbekende zaken, toestanden, funkties, die eerst in het verband of door uitlegging verstaanbaar worden, b.v. stuntmen: lieden die in de films halsbrekende toeren voor hun rekening nemen, of usher: helpster bij internationale conferenties, nader verklaard in een artikel: Ervaringen van een ‘usher’, waar ook van een chief-usher sprake is. Het nieuwe wordt dan aangeduid door de toevoeging ‘zogenaamd’, b.v. Het systeem van de zogenaamde ‘blockbooking’, d.i. gedwongen afneming van de jaarproduktie bij de filmindustrie. Of: een zogenaamde daynursery d.i. kinderbewaarplaats in een grote Amerikaanse stad. Zonder uitlegging is niet duidelijk wat men verstaat onder ‘Garden clubs’ in Nederland, of met moord- en brandstrips in de dagbladen, of onder: een cameraman en een scriptgirl, of sponsored programma's: advertentieprogramma's in de bioscoop, een steeperarm = mechanische kunstarm, een voetbalpool, een Amerikaanse bootlegger.

Ten slotte nog enkele losse woorden, ten dele vroeger onopgemerkt gebleven: op het gebied van mode: new look, pull-over, pump (een soort damesschoen, nylon (met wisselende uitspraak), permanent wave. Op oeconomisch en technisch gebied: barter (ruilovereenkomst), plastic, ball-point pennen (reeds vertaald met kogelpuntpennen), een modern ingerichte pantry, ingebouwd tussen de cockpit en de cabine; fototips (wenken voor amateurs, naar de uitdrukking: een tip geven), een groundman (werkman die de tennisbanen in orde houdt), telenews, televisie-set. Verder nog als hondennaam puk (Eng. pug dog) - de Amerikaanse benaming behaviorist, en de bij de jazz behorende woorden als band, drum, drummer.

Een bewijs van vertrouwdheid met het vreemde woord is de verbogen vorm: shockinge woordjes. Evenzo de reklamenaam sprinterkoek, naar de sportterm sprinter: snelrijder op korte afstand. Aandacht verdient ook de vraag, in hoeverre de vreemde klank, al of niet als spellinguitspraak, aangepast is aan het Nederlandse klanksysteem. Een aardig voorbeeld levert het werkwoord overlappen, terwijl men daarvoor verdere gegevens kan vinden in de lijst die in Koenen-Endepols' Verklarend Handwoordenboek ii (1939), blz. 1248-1253 toegevoegd is. Dit is bovendien van belang, omdat daarin de woorden met vernederlandste uitspraak te vinden zijn. Ook Van Haeringen heeft in zijn Nederlands Woordenboek³ (1948) tal van Engelse woorden opgenomen die in ons land min of meer gebruikelijk zijn. Wie dus de lijst van W. de Hoog, die ik reeds in 1925 beoordeelde en aanvulde, op de hoogte van het hedendaagse gebruik zou willen brengen, heeft overvloedige stof tot zijn beschikking.

C.G.N. de Vooys.