De Nieuwe Taalgids. Jaargang 41

Uit de tijdschriften.
(Juni-Augustus).

De Gids. Juli. Tue Gad geeft in een artikel Nederland en Denemarken een overzicht van een tweedelig, uitvoerig werk over de kulturele betrekkingen tussen de beide landen, dat in 1945 verschenen is. - In de Kroniek der Nederlandse Letteren beoordeelt Anton van Duinkerken Toovertuin van Hendrik de Vries.

[p. 237]

Aug. Bij Stevin's vierde eeuwfeest herdenkt E.J. Dijksterhuis ook zijn verdiensten voor de moedertaal. - In de Bibliographie bespreekt C.F.P. Stutterheim met lof de Taalphilosophische Beschouwingen van Louis van Haecht. - L. van den Ham oordeelt ongunstig over de Nieuwe Gedichten van Bert Decorte.

Roeping. Mei. In een artikel Geestelijke opstanding door de poëzie gaat Emile Janssen S.J. na, in hoeverre ‘de artistieke belangstelling van de romankunst naar de dichtkunst overgaat’ en of ‘de huidige poëzie een dageraad mag heten’.

Juli. Een rede van Gerard Brom, uitgesproken op het congres van de Gezelle-Thymvereniging, is getiteld Vlamingen en Hollanders. - A. van Elslander vestigt de aandacht op de zestiende-eeuwse mysticus Pelgrum Pullens en zijn tractaat Die navolginghe Christi. Van zijn talrijke geschriften werd er bij zijn leven geen enkel gedrukt: ze waren voor een kleine schaar gelijkgezinden bestemd. - R.F. Lissens geeft em korte maar scherpe karakteristiek van de Vlaamse realistische romanschrijver Louis Paul Boon.

Het Boek van Nu. Juli. G.H. 's-Gravesande publiceert een intervieuw met H.W.J.M. Keuls. - Gerard van Eckeren (Het vlelje boven Helena's oog) beoordeelt Marnix Gijsen's Het Boek van Joachim van Babylon. - G. Stuiveling beoordeelt Toneel en werkelijkheid van B. Hunningheer. De Bibliographie bevat korte aankondigingen van allerlei aard.

Aug. M. Wibaut-Berdenis van Berlekom geeft haar Herinneringen aan Multatuli. - Een interview door G.H.'s-Gravesande is getiteld Al pratende met Anna Blaman. - Gerard van Eckeren (Paradox en Tragedie) prijst Annie Romein-Verschoor's Vaderland in de Verte, het leven van Hugo de Groot. - A. den Besten (Dichten met de handen) bespreekt de poëzie van Guillaume vander Graft.

It Beaken. Aug. Sir William A. Craigie bespreekt voor een breder publiek, als voordracht bedoeld, de verhouding tussen English and Frisian tegenover andere Germaanse talen. - Chr. Stapelkamp geeft een uitvoerig overzicht van de Betekenisontwikkeling en verbreiding van het adjectief ‘goor’ in de Westgermaanse dialekten.

Tijdschrift voor muziekwetenschap XVII. Eerste stuk. C.W.H. Lindenburg doet een poging tot oplossing van de Notatieproblemen van het Gruythuyzer handschrift. In dit merkwaardige, door Carton uitgegeven liederenhandschrift was het n.l. tot nu toe moeielijk uit de notenstreepjes de juiste melodie te reconstrueren.

Bezinning. Juli-Aug. In een artikel Drift en bespiegeling bespreekt W.J.C. Buitendijk twee moderne ‘ideeënromans’, als het ware ‘variaties van het genre der Middeleeuwse moraliteiten of zinnespelen’, nl. de fantastische Gesprekken met Gabriël van Arjen Miedema, uit Calvinistische kring, en het humanistisch getinte Twee tegen een van B. Rijdes.

Apollo. Juni. J. Tielrooy publiceert Indrukken van Busken Huet in 1848 en 1849, nl. enige fragmenten uit zijn roman Robert Bruce's Leerjaren.

Het Woord. Lente 1948. Gerard Diels schrijft over Het duistere vers, Koos Schuur over De dichter en zijn biograaf. In de Kronieken levert

[p. 238]

G. Diels een bijdrage Het kritieke criterium der kritiek, terwijl Bert Schierbeek de aandacht vestigt op Twee jonge prozaïsten. In een Kanttekening wordt een polemiek gevoerd tussen Theun de Vries en Jan G. Elburg over Marxisme en poëzie.

Ad interim. Mei-Juni. Onder de Critische Bijlagen vermelden wij een beoordeling van Jo Boer, veelzijdig prozaïste, door Jan Spierdijk, van de door 's-Gravesande uitgegeven dokumenten over Het conflict tussen Kloos en Van Eeden, door Barend de Goede, en de bespreking van Een zeer belangrijke uitgave, nl. Der Mouw's Verzamelde werken, door F.W. van Heerikhuizen.

Kroniek van Kunst en Kultuur. Mei. Lou Lichtveld geeft een beschouwing over Culturele wisselwerking van Nederland en Indonesië. - F.W. van Heerikhuizen schrijft over De nieuwe taak der critiek.

Criterium. Mei. In de Kroniek van het proza beoordeelt W.F. Hermans Bordewijk's roman Noorderlicht.

De Vlaamse Gids. Juli. Jan Greshoff geeft Vier korte beschouwingen, nl. Kultuur en export, over Mevr. Romein's Slib en Wolken, dat hij waardeert, maar waarin hij enige vooraanstaande auteurs mist; Een klassieke bloemlezing, nl. de Dichters van dezen tijd, opnieuw bewerkt door D.A.M. Binnendijk, waarin hij veel te prijzen vindt; Dat kompas komt niet te pas, een afbrekende kritiek op het Kompas der Nederlandsche Letterkunde; Schilders, schrijvers en zwamneuzen, met bezwaren tegen de aflevering Pen en penseel van het Critisch Bulletin. - Jan Schepens bespreekt Frans Coenen's ‘Onpersoonlijke herinneringen’, een ‘nuchter zakelijk, nachtmerrie-achtig boek’.

Aug. Herman Teirlinck geeft Jeugdherinneringen, ‘bij de honderdste verjaardag van vader Hoste's geboorte’. - Jan Schepens bespreekt met grote ingenomenheid het boek van Top Naeff over Willem Royaards. - Een artikel Rondom Tachtig van Jan Greshoff bevat drie boekbeoordelingen: een scherpe veroordeling van Jeanne Reyneke van Stuwe's boek Het menschelijk beeld van Willem Kloos, een waardering van de dokumenten, door. H.G. 's-Gravesande bijeengebracht over Het conflict tusschen Willem Kloos en Frederik van Eeden, en een ongunstig oordeel over Colmjon's boek: De oorsprongen van de renaissance der litteratuur in Nederland. - Een tweede bijdrage tot de Critiek van de Vlaamse dichtkunst, door M. Rutten, behandelt uitvoerig het dichtwerk van Bert Decorte, met de ondertitel: ‘of de weg terug van Rimbaud tot Villon’.

Nieuw Vlaams Tijdschrift. Mei. K. Jonckheere begint een artikel Confrontaties met tijdgenoten, waarin hij bespreekt Jan Vereammen of de grens van het woord.

Juni. In een Kroniek geeft Hubert Lampo een overzicht van de ontwikkeling van Het Vlaamse proza in de laatste jaren. - M. Rutten vestigt in een artikel Van Literatuur tot Philologie de aandacht op een belangrijk werk van de Parijse hoogleraar S. Etienne: Défense, de la philologie.

Juli. P. Geyl vervolgt zijn studie over Het historisch vermogen van Shakespeare, waarbij hij een vergelijking maakt met het dramatisch werk van Hooft en Vondel. - Achilles Mussche geeft een uitvoerige kritische beschouwing over Het essayistisch en literair-historisch proza. Overdiep's

[p. 239]

derde deel van de Geschiedenis van de letterkunde der Nederlanden beoordelend, betreurt hij de verbrokkeling en de onvoldoende samenwerking. Met Walch's Nieuw Handboek is hij weinig ingenomen: door de vreemde compositie is het een ‘doolhof’, en evenals als zijn voorganger Prinsen is hij vaak eenzijdig en partijdig in zijn beoordeling. - Bij Antonie Donker's Karaktertrekken der Vaderlandsche Letterkunde merkt hij op: ‘als spiegel van een volkskarakter is een literatuur niet zonder meer te gebruiken’. - Verder bespreekt hij nog de Schets van de ontwikkelingsgang der Zuid-Afrikaanse letterkunde van Rob. Antonissen, en de Beatrys-uitgave, waarin J. van Mierlo, z.i. terecht, pleit voor de echtheid van het slot.

Leuvense Bijdragen XXXVI. Bijblad, afl. 3-4. Behalve de vragenlijsten No. 45 en 46 van het Zuidnederlands Dialectonderzoek bevat deze aflevering een groot aantal Boekbesprekingen o.a. van Kloeke's Taalatlas van Noord- en Zuid-Nederland, door J. Leenen, van J.A. Daman's Het Algemeen Beschaafd in Vlaanderen, Van Ginneken's De studie der Nederlandsche streektalen, Weynen's Studies over het Achthuizens dialect, en Oost-Noordbrabantsche Dialectproblemen, door V. Verstegen.

XXXVII. No. 1-2. J. Gessler schrijft een achtste reeks Over oude woorden en uitdrukkingen. - L. de Man verzamelde als ‘lexicografisch kleingoed’ Het ‘Lovaniense’ in Kiliaen's Etymologicum. - Fr. van Coetsem publiceert, met kaarten, een dialektgeografisch onderzoek naar De adverbia van tijd ‘dan’ en ‘toens’ in een groep Zuid-Oostvlaamse dialecten. - Chr. Stapelkamp bespreekt en verklaart de woorden Wrant, wranten, wrantig. - C. Minis bespreekt enige plaatsen uit het Rolandslied.

No. 3-4. K. Fokkema verzamelde en beoordeelde De ‘Fries-Hollandse’ woorden bij Kiliaen. - Chr. Stapelkamp bespreekt de uitdrukking ‘voor hem nemen’ = zich voornemen. - J. Wils behandelt De flectietypen in de verschillende talen der wereld. - J. Gassler geeft een tiende reeks Over oude woorden en uitdrukkingen.

Bijblad, afl. 1-2 bevat de negende reeks Over oude woorden en uitdrukkingen van J. Gessler, en verder een lange reeks Boekbesprekingen, o.a.G. Degroote's Jan van den Dale, en St. Axters Bloemlezing uit Jan van Leeuwen, door E. Rombauts; L. Brouwers Het juiste woord, Th. Baader en B. Ribbert: Phonologie des Dialektes von Tilligten in Twente en C.C.W. Hijszeler: Boerenvoortvaring in de oude Landschap, door L. Grootaers; B. Veurman en D. Bax: Liederen en dansen uit West-Friesland, door J. Gessler; M. Valkhoff: De expansie van het Nederlands, door J.L. Pauwels. Ten slotte een Kroniek en uitvoerige inhoudsopgave van tijdschriften.

Bijblad, afl. 3-4. J. Gessler behandelt Onomastische puzzles. - Besproken wordt o.a. het Verzameld werk, deel III van K. van de Woestijne, door R.F. Lissens, en Rob-Antonissen's Schets van den ontwikkelingsgang der Zuid-Afrikaanse letterkunde, door Abel Coetzee.

Dietsche Warande en Belfort. Juni. Gilbert Degroote publiceert het eerste gedeelte van een studie over De poëzie der rederijkers (± 1450-± 1550) om deze beter te doen beoordelen en te waarderen. - In de Kroniek van de Middelnederlandse letterkunde beoordeelt J. van Mierlo het proefschrift van W.J. Schuyt over de Doctrinaal des tijds en het boek van H. de Vocht: Everyman. A comparative study, dat hij als ‘een grote vergissing, een grote mislukking’ beschouwt: ‘de prioriteit van Elckerlyc staat meer dan ooit apodictisch vast’.

[p. 240]

Juli. Albert Westerlinck (Afscheid van een onwaardeerlijke vrouw) herdenkt uitvoerig de 95-jarige Juffrouw Belpaire en haar grote verdiensten voor de Vlaamse letteren en het Vlaamse culturele leven. Ook Henriette Roland Holst schrijft een beknopt In memoriam. - Max Lamberty gaat de hedendaagse stand en betekenis na van De Vlaamse beweging: eerste gebod van het Vlaamse volksbestaan. Eerste eis blijft ‘het Vlaamse volk bewust te maken’. - Luc. Indestege (De biecht van de vagant) geeft de Latijnse tekst en de vertaling van een gedicht van de Archipoeta. - Gilbert Degroote voltooit zijn studie over De poëzie der rederijkers.

Standpunte III No. 2. Een uitvoerige studie wijdde M.P. Olivier Burgers aan de Temaverwerking bij Leipoldt.

Levende Talen. Juni. A.J. Staal becijferde Het gebruik van verschillende woordsoorten, o.a. in verband met de leeftijd. - Ben Evers maakt opmerkingen over Het mondeling eindexamen Nederlands en de training daarvoor. - C.F.A. van Dam schrijft over Louis Couperus en Spanje, waarbij hij o.a. de herinneringen van een Spaanse schilder aan Couperus weergeeft. - E. Ellerbroek-Fortuin beoordeelt de Middeleeuwse Kerstliederen en Kerstvoorstellingen van J.J. Mak. Cath. Ypes beoordeelt Hij seit wat! van Joh. C. Daan, en J.F. Buisman Jr De Drenten en hun taal van J. Naarding.

Tijdschrift voor Levende Talen XIV, afl. 3. In de Kroniek van Nederlandse Letteren geeft Fr. Closset opnieuw een beknopte bespreking van een groot aantal nieuwe Zuid- en Noordnederlandse romans.

Tijdschrift voor Nederlandse taal- en letterkunde LXV, afl. 4. J.J. Mak handelt uitvoerig over Het proces in de hemel als strijdgedicht. - G.I. Lieftinck ontdekte dat Het Ridderboec afgeschreven moet zijn in Groenendael, wegens gelijkenis van het schrift met een autentiek handschrift uit dat klooster. - A. Zijderveld (Nog eens Abrahams uytganck) houdt tegenover Van der Meer vol, dat dit stuk van Coornhert jeugdwerk is. - K. Heeroma wil, in aansluiting bij R.H. Carsten, de naam Oost-Ingwaeoons vervangen door Chaukisch, en wijdt daaraan een uitvoerige beschouwing. - G. Kloeke vond een oude bewijsplaats van De zeventiende-eeuwse aanspreekvorm u in de nominativus. - P. Halleux levert een nieuwe bijdrage tot de Middelnederlandse woordgeografie op grond van de teksten van Tondalus Visioen. - J.H. van Lessen spreekt Over mogelijke verwanten van Vlaams persem. - Chr. Stapelkamp geeft Lexicographische aantekeningen (dorghinghe, grafenede als plantnamen). - In de rubriek Boekbeoordelingen bespreekt C. Kruyskamp het Jaarboek der Koninklijke Souvereine Kamer van Rhetorica De Fonteyne 1944-45. - A. Zijderveld beoordeelt J.D. Ph. Warners' proefschrift over Het Nederlandse kwatrijn, en K. Heeroma de Apologische Spreekwoorden, verzameld door C. Kruyskamp.

Acta linguistica. Vol. IV, fac. I (1944). Daniel Jones publiceert een voordracht over Chronemes and tonemes. - H.J. Undall handelt in een artikel over het verband van het verschil tussen Speech and writing.

Museum. Febr.-Maart. J.H. Scholte beoordeelt Heinrich von Veldeke. Die Servaesbruchstücke und die Lieder, een uitgave van Th. Frings en Gabriele Schieb.

April-Mei. P.J. Meertens beoordeelt het proefschrift van J.M. Willeumier-Schalij over Dat boec der minnen.

C.G.N. de Vooys.