De Nieuwe Taalgids. Jaargang 41

[p. 175]

Engelse invloed op het Nederlands.
(Tweede nalezing)¹⁾.

Ter aanvulling van het vroeger gepubliceerde materiaal laat ik nog een en ander volgen, in de laatste maanden terloops opgetekend. Begrijpelijk is dat men voor nieuwe begrippen eerst grijpt naar het vreemde woord, b.v. old-finish meubelen; ook al ligt een vertaling voor de hand, b.v. supermarket = zelfbedieningswinkel, luchttrampvaart = wilde luchtvaart (vgl. trampboat = boot in de wilde vaart). Soms laat men het Nederlandse woord vooropgaan, en het overbodige Engelse volgen, b.v. ‘zijn zaakgelastigde, zijn manager’. Er zijn ook gevallen waarin men een Engels woord gebruikt, omdat een equivalent in onze taal ontbreekt. H. Roland Holst schrijft in haar boek over Kinderjaren en jeugd van R.N. Roland Holst (1940): ‘Cees en hij waren wat de engelsche taal “chums” noemt; dat is nog weer wat anders dan kameraden; ik weet er geen equivalente hollandsche uitdrukking voor.’ Daarop volgt dan een nadere verklarende omschrijving. Minder gemotiveerd is het vreemde woord in de volgende aanhaling: ‘Wat nodig is, is een “common cause”, een allen verenigend besef van een waarlijk gemeenschappelijk belang’, want de auteur gebruikt even verder de term ‘gemene zaak’. Opzettelijk brengt Prof. Locher een technische term te pas, als hij schrijft over ‘nieuwe cultuur-historische wegen, nieuwe approaches, om een in America geliefde term te gebruiken.’ Daarentegen toont J. Greshoff afkeer, als hij schrijft over ‘allemansvrienden, die men tegenwoordig met een afschuwelijk amerikanisme goede mixers noemt.’ Tegenover het vlot en onbezorgd overnemen bestaat trouwens een puristische neiging. W. van Ravesteyn pleit voor de term werkdadigheid: ‘ik smeed dat woord voor het Engelsche efficiency, dat hier te lande op waarlijk onzinnige wijze is overgeplant.’ Naast de vroeger vermelde verbindingen met -minded (b.v. air-minded) tekende ik onlangs aan: ‘om de jeugd zee-gezind te maken’, maar tegelijkertijd weer: Men is nog niet erg Jaarbeursminded. Newcomer werd ergens reeds vertaald met nieuwkomer. Maar omgekeerd vond ik naast het vroeger vermelde half-Engelse propaganda-stunt en reclame-stunt weer met aanhalingstekens: een voortreffelijke ‘publicity-stunt’.

Als sport- en speltermen trof ik aan: ‘De schakers zeiden dat ze een “off day” hadden gehad.’ Twee schakers spelen in een supervorm. Bij een ‘bridgedrive’ werd gesproken van de crack's op dit gebied. Jan Schepens gebruikte een vergelijking aan het boksen ontleend, toen hij een uitlating een ‘oratorische uppercut’ noemde²⁾. In de bioscoop is het publiek ‘door de moderne show-film’ verwend, terwijl er ook cowboyfilms en gangsterfilms vertoond worden.

Typische journalisten-modetaal vindt men in de volgende aanhaling: De Big-bosses, die proberen het geval te ‘settelen’ en als het heel belangrijk was, wordt met nadruk gevraagd of iemand dat wel ‘mannagen’ kon. Maar ook in de verzorgde taal van goede schrijvers zijn de Engelse woorden en uitdrukkingen verre van zeldzaam. Wij laten nu in bonte rij een aantal voorbeelden volgen:

1) Vgl. N.T. XXXIX, 145-149; XL, 172-173.

2) In het Supplement op het Ned. Wdb. vond ik afnokken = to knock off.

[p. 176]

Er is op dit ogenblik een soort dead-lock-situatie ontstaan. - Een politiek van ‘appeasement’. - Er is een duck geweest (= inzinking, verwaarlozing). - Een algemene trend is niet vast te stellen. - Het gevaar van een niets ontziende ‘red-hunting’, een jacht op alles wat het praedikaat ‘rood’ verdient. - Op het Euraziatische continent is West-Europa niet meer dan een beach-head. - West-Europa ‘communistproof’ maken. - Tendenties, levende in ‘the rank and file’ van de partij. - Dierbaar en zalvend en niet to the point. - De kerk zal niets in de wereld zonder haar claim mogen laten. - Deze ‘inner circle’ van de kerk. - Een voorval dat in de Amerikaanse pers een tijd lang frontpage news werd. - Tussen speler en hoorder is een common understanding. - De vrouw als ‘homemaker’. - Een moment van self-display. - alle in running zijnde candidaten. - Het maken van trips per autocar. - Een copartnership-stelsel. - Een after-dinner-stemming. - hoofdartikels met head-line. - Nietsnutters en outcastst. - teamwork verrichten. - een modeshow. -

Een enkele maal vindt men bij het gebruik van een Engels woord nadrukkelijk gezegd dat men het onvervangbaar acht door een Nederlands equivalent, b.v. in de beschrijving van de toestand aan boord van een transportschip: ‘Met de Welfare - onvertaalbaar woord is dat - is het overigens ook best in orde.’

Aandacht verdient ook de vervanging van reeds in zwang komende Engelse termen door Nederlandse equivalenten b.v. Utility-goederen, waarbij verklarend stond: ‘of standaard-industrieprodukten’. Daarentegen is de weergave van goodwill met ‘goede wil’ (‘de afhankelijkheid van de goede wil van America’) een mislukte poging. Dat blijft een Anglicisme voor: gunstige of welwillende gezindheid.

Zoals reeds te voren opgemerkt werd, is het ontstaan van afleidingen bij overgenomen Engelse woorden een bewijs van toenemende inburgering. Daarvoor tekende ik in de laatste tijd aan: ‘de andere sexe te veroveren, te beflirten’. Elders sprak iemand zijn ergernis uit over jonge piloten, die door hun ‘stunts’, roekeloze dalingen, rampen teweeg brachten. Met die stunterij moet het maar eens uit zijn! Een liefhebber van het spreken op meetings werd genoemd: een meetingist.

Van biezonder belang is, te letten op Engelse woorden en uitdrukkingen in de vertrouwelijke omgang, waarbij onderscheid te maken is tussen tweeërlei sprekers: zij die met het Engels vertrouwd zijn mengen uit mode of bluf Engels in hun conversatie, b.v. ‘Ga zitten, and have a smoke, sprak Dr Melchior’ (De Gids April 1948), of zeggen: Prof. D. himself, in plaats van: in eigen persoon. Anderen, in volkskringen, nemen de vreemde woorden over, soms met grappige toepassing. Onlangs hoorde ik van een twintig-jarig meisje zeggen: ‘'t is zo'n flinke booi!’ En bij een andere gelegenheid: ‘Of hij werk zal vinden? O, plentie, plentie!’

C.G.N. de Vooys.