Kroniek en kritiek.
De tweede druk van Matthias Kramer's Woordenboek. Over deze tweede druk, die in geen Nederlandse bibliotheek bewaard is (zie hiervóór blz. 33) ontvingen wij uitvoerige mededelingen in een Nederlandse brief van R. Rosenbohm, die deze uitgave op de Universiteitsbibliotheek te Berlijn onderzocht heeft. Daaraan ontlenen wij het volgende: Deze besnoeide en tevens uitgebreide bewerking, in één octavo deel (Leipzig, 1759) is verzorgd door Johann Daniel Titius (Tietz), geb. 1729 te Kronik in West-Pruisen, in 1756 professor in de wiskunde te Wittenberg en in 1796 aldaar overleden. Van de grote invloed die de lage landen op M. Kramer uitoefenden, valt niets meer te bespeuren. De door besnoeiing verkregen plaatsruimte werd besteed om nieuwe woorden, vooral aan Halma ontleend, op te nemen. Voorts raadpleegde hij Hoogstraten's woordenboek, Jablonskis en Hübners encyclopedie e.a. Opvallend is, dat zowel Titius als Van Toerbeek hun voorgangers van slechte vertalingen beschuldigen: ‘Es ist ein Ekel zu sehen dass Kramer alle holländischen Redensarten in dem elendesten Deutsch und.... schülerhaft übersetzt’, zelfs zo scholierachtig, dat iemand die nauwelijks Hollands kende, andere vertalingen zou kunnen vinden. Hij eindigt met een beschouwing over de spelling. Als aanbeveling vermeldt hij op het titelblad: deze nieuwe uitgave is: mit unzähligen Wörtern und Redensarten, sowohl aus der holländischen Sprache selbst, als aus den Künsten und Wissenschaften vermehrt, durchaus verbessert, und zum gemeinen Gebrauche bequemer gemacht.
Weinig bekend is, dat het woordenboek van Kramer-Van Moerbeek reeds (in 1803-1808) een mededinger kreeg in een nog uitvoeriger Neues Deutsch-Hollandisches und Hoch Deutsches Wörterbuch door K.F. Weidenbach (Leipzig im Schwickertschen Verlage) 1ste deel 1109 blz. 2de deel (1808) 1592 blz. in twee kolommen. Ook dit werk zou eens deskundig onderzocht moeten worden.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd