De Nieuwe Taalgids. Jaargang 31

Boekbeoordeling.

Herbert Junkers, Niederländische Schauspieler im 17. und 18. Jahrhundert in Deutschland (Haag - Martinus Nijhoff - 1936).

Studiën over de invloed van vreemde letterkunde op de Nederlandse zijn talrijk; schaarser zijn die waarin omgekeerde invloed aangewezen wordt. De schrijver van dit boek stelt zich ten doel, aan te tonen welk een belangrijke rol Nederlandse toneelspelers en Nederlandse toneelstukken gehad hebben voor de dramatische ontwikkeling in Duitsland.

Een brede inleiding behandelt het wereldlijk theater in de Nederlanden tot het einde van de 18de eeuw. De schrijver heeft de litteratuur over dit onderwerp grondig bestudeerd, en geeft daarvan een samenvatting die niet alleen voor Duitse lezers leerzaam is. In het biezonder wil hij, op het voetspoor van E.F. Kossmann¹⁾ laten zien hoe, onder rechtstreekse invloed van de

1) Das niederländische Faustspiel des 17. Jahrhunderts (1910); Nieuwe Bijdragen tot de geschiedenis van het Nederlandsche tooneel in de 17e en 18e eeuw (1915).

[p. 40]

Engelse komedianten, ook hier de beroepsakteurs ontstaan, en reistroepen vormen die naar het buitenland uitzwermen. Bij de Engelsen sloten zich vaak Nederlandse aan, vooral vóór 1650, die dan om hun herkomst ‘Niederländische Komödianten’ heetten. Te weinig heeft men er op gelet ‘dass Holland das landschaftliche Bindeglied auf ihrem Zug nach Deutschland darstellt’, en dat Holland bemiddelend opgetreden is.

In de belangrijke periode 1650-1750 bespreekt hij, opnieuw zich aansluitend bij Kossmann, de lotgevallen van de reistroepen van Jan Baptista van Fornenberg, Jacob Sammers, Jacob van Rijndorp en Anthony Spatzier. In de meeste gevallen slaagt hij er in, uit te maken welke stukken in Duitsland en in Skandinavië ten tonele gevoerd werden. Dat ook de rijkere enscènering van de Hollandse troepen bewonderd werd en op het Duitse toneel navolging vond, blijkt uit tal van gegevens (Kap. II).

In het derde hoofdstuk (Einflüsse des niederländischen Schauspiels in Deutschland) wordt het zwaartepunt van deze studie naar de Duitse zijde verlegd. Verrassend is de grote plaats die naar het Nederlands bewerkte of vertaalde stukken innamen op het répertoire van de Duitse ‘Wanderbühne’, reeds vóór de bekende theaterondernemer Johannes Velten, maar vooral tijdens zijn optreden en dat van zijn opvolgers. In de daarop volgende periode neemt de invloed af.¹⁾ Minder ingrijpend dan de invloed van het levende voorbeeld zijn de Einflüsse durch literarische Vermittlung, die de schrijver ten slotte nagaat.²⁾

Bij al deze onderzoekingen had hij voorgangers, o.a. Creizenach, Joh. Bolte, Julius Schwering (die wegens zijn onnauwkeurigheid herhaaldelijk bestreden wordt), Carl Heine, Werner Richter, maar hun uitkomsten worden aan kritiek onderworpen en door eigen onderzoek aangevuld. Daardoor is dit uitvoerige en degelijke werk een aanwinst voor de kennis van de ‘Wanderbühne’ en voor de toneelgeschiedenis in het algemeen.

C.d.V.

1) Zie de samenvattende lijsten op blz. 211-12, 244-46, 252.

2) Samenvatting op blz. 261-262.