De Nieuwe Taalgids. Jaargang 30

Jou(w), sjouw; besjouwen, besjouwing.

Het Ndl. Wb. i.v. jouw [III] behandelt sub C. de bekende o.n.ndl. betekenis: ‘uitroep van schamperen, tergenden spot; sarrende triomfkreet’, [‘interiectio irridentis’ Kil.].

Voor deze betekenis wordt daar voor alle gevallen de normale ndl. j-klank aangenomen. Een afwijking hiervan wordt in de aanvang van het betreffende artikel aangewezen: ‘In het onder A, 2) vermelde gebruik wordt het woord hier en daar in Vlaamsch-België uitgesproken met de Fransche j.’

In dit verband verdienen enkele aantekeningen in de Resolutieboeken der Stad Amersfoort vermelding.¹⁾ Het schijnt namelijk, dat in de jaren 1654-1658 het ‘uitjouwen’ in deze stad epidemisch geworden was, en dat men er zich zó aan bezondigde, dat ‘Heeren Regeerderen’ meenden, hiertegen te moeten optreden. Ik laat de betreffende resoluties hier volgen:

1) Ik dank deze mededelingen aan de welwillendheid van den Heer A. Boogerman, Chef der Archief-afdeling ten Gemeentehuize aldaar.

27 Dec. 1654.

De Regeerders der Stad Amersfoort, voorgecomen synde dat by eenighe ende ook gequalificeerde personen by forme van bespottingen ende uijtlagginghe gebruyckt wordt het woort sjouw ende by de jonghe jeught mede naegevolght, ende beducht synde, dat daeruijt eenighe onlusten souden commen te ontstaen.... hebben gemelde Regeerderen de Heeren Borgermeesteren ende Out-Borgermeesteren versocht, ten dien eijnde ijetwes opt papier te willen stellen.

5 Nov. 1655.

De regeerders bericht synde, dat verscheyde eerlycke persoonen binnen deze stadt gaende over de nijemerckt, aldaer.... worden nageroepen met het woord van sjouw om sulck soo veel doenlyk te voorcomen.... lasten den Heer Officier om well ernstelijk te informeeren, by wien het selve woort gedaen, om d'informatien gesien nader te worden gedisponeert.

[p. 418]

22 Aug. 1658.

Alsoo de Regeerders der Stad Amersfoort.... in ervaringhe syn gekomen, dat eenighe dartele brootdronckene menschen.... onderstaen ende niet onsien.... eerlycke oock bejaerde gequalificeerde persoonen.... naer te roepen met inepte licentieuse en irriterende woorden, daer toe onder anderen specialyck gebruyckende 't woort sjouw of jouw.... hebben gemelde Regeerders goetgevonden.... dat nymant 't sy jonck ofte out.... sigh verstouten off onderstaen sall eenigh persoon publyckelyk.... te bejegenen, naer te roepen ofte te besjouwen¹⁾, en speciaal met het woord sjouw ofte diergelycke op poene van vyff en twintigh goude dubbelde nederlantsche rijders....
.... en dat de ouders voor haere kinderen.... sullen moeten instaen, verantwoorden en die boeten betaelen, gelijck oock alle weerden ende herbergiers uyt wiens huysen soodanighe besjouwingen²⁾ ofte beschimpinghen worden gedaen, gehouden sullen wesen..... etc.

Allereerst valt op de vorm sjouw, in de derde resolutie verduidelijkt door de woorden ‘sjouw of jouw’. Ontegenzeggelijk is dit de bekende ‘interiectio irridentis’, van Kiliaen, waarvoor het Wb. talrijke plaatsen opsomt. Maar hoe moet de ‘Fransche uitspraak’ in de stad Amersfoort verklaard worden? Afgezien van het jaartal, mag een dergelijke verfransing van het goedhollandse jouw bij de Amersfoortse straatjeugd toch wel niet aan cultuurinvloed toegeschreven worden. Weet een der lezers een verklaring?

De woorden besjouwen en besjouwingen in de derde resolutie geeft het Wb. niet, wèl natuurlijk bejouwen, waarvan het eerste der twee woorden dan weer een ‘verfransing’ zou moeten zijn. Intussen blijft nog de mogelijkheid, dat het persoonlijke analogieformaties van den Schrijver der Resolutiën zijn. Dit is te waarschijnlijker, omdat de Heren van 't Stadhuis in die vier jaar het woord vaker dan hun lief was, gehoord zullen hebben. In ieder geval is voor den Schrijver het woord besjouwing volkomen bekend en synoniem met beschimpingh.

Amersfoort.

J.H.J. Willems.

1) cursivering van mij.

2) idem.