De Nieuwe Taalgids. Jaargang 30

Boekbeoordeling.

Dr. G. Stuiveling: De Nieuwe Gids als geestelijk brandpunt
(Amsterdam - De Arbeiderspers - 1935. Prijs f 1,50).

In aansluiting bij zijn proefschrift geeft Stuiveling een nauwkeurige, gedétailleerde ontwikkelingsgeschiedenis van De Nieuwe Gids, waarvan hij de negen jaargangen stuk voor stuk ontledend beschouwt. Deze documentatie heeft een groot voordeel. Wij zien niet een aantal belangrijke ‘Tachtigers’, die een groot deel van hun werk in dit tijdschrift publiceerden, maar een drietal groepen: de individualistische dichters, de naturalistische prozaschrijvers en de sociologen-politici, groepen die in hun strijd tegen conservatisme samengaan, tijdelijk in evenwicht blijven, maar daarna botsen en uiteengaan. Hoofdstrekking van Stuiveling's betoog is, dat de ‘Beweging van Tachtig’ niet geïdentificeerd mag worden met de ‘Nieuwe Gids-beweging’, die een ‘allesomvattende geestelijke ommekeer’ betekent, uit maatschappelijke oorzaken verklaarbaar, door ‘voorwerkers’ voorbereid, en na 1893 in verschillende organen voortgezet. In verband daarmee legt hij de volle nadruk op de medewerking van Lotsy, Tak en op de rol die Van der Goes al die jaren gespeeld heeft. De schoolstrijd, het algemeen kiesrecht, het socialisme zijn onderwerpen waar De Nieuwe Gids levendig belang in stelt, reeds in de eerste jaargang (Hoofdstuk II),

[p. 40]

maar vooral tijdens de jaren van de ‘zege’ (Hoofdstuk III). Zeer geslaagd is de uiteenzetting van De breuk tussen '80 en de Nieuwe Gids (Hoofdstuk IV). Uit een becijfering blijkt dat Gorter in deze periode bijna de enige dichter is, en dat ‘het verloop van Gorter's poëzie gedurende een paar jaar identiek is met het verloop der Nieuwe Gids-poëzie’ (blz. 88). In April 1891 is het vonnis van De Nieuwe Gids reeds getekend; in de zevende jaargang, vol ‘innerlijke gespannenheid’, is de eenheid ‘onherroepelijk verloren’; in de achtste en negende jaargang volgt de catastrofe (Hoofdstuk V). Het nieuwe dat dit boek brengt, is dus vooral de schets van de radikale politieke en sociale stromingen in de negen Nieuwe-Gids-jaren, maar daarnaast is de meer bekende grote betekenis van dit orgaan voor onze letterkunde allerminst verwaarloosd, en voor een grote kring van lezers met smaak en inzicht aangetoond.

C.d.V.