De Nieuwe Taalgids. Jaargang 29

[p. 379]

Kroniek en kritiek.

De uitspraak van het ‘Algemeen Beschaafd’.

Nu onlangs pogingen gedaan zijn om te geraken tot een algemene norm voor de beschaafde uitspraak van het Nederlands en die op gramofoonplaten vast te leggen, is het van belang er op te wijzen dat Dr. L.J. Guittart een half jaar vroeger dit vraagstuk besprak in een vergadering van spraakleraren, waarbij hij de volgende stellingen verdedigde¹⁾:

1. In Nederland bestaat er naast de dialecten en de vulgaire taal een ‘Algemeen Beschaafd’, dat de beschaafde Nederlanders in hun onderlinge omgang bezigen en ook in redevoeringen, lezingen, brieven, verhandelingen, kranten, boeken, enz. Er zijn daarbij verschillende lagen te onderscheiden, waarvan de voornaamste drie zijn:

a.	de verzorgde taal;
b.	de ‘normale’ taal;
c.	de gemeenzame omgangstaal.

2. Uit den aard der zaak wijzigt zich dit ‘Algemeen Beschaafd’ voortdurend: een aantal zinswendingen, uitdrukkingen en woorden raken langzamerhand in onbruik, andere doen er geleidelijk hun intree. Daardoor is deze taal niet scherp te omlijnen, de grenzen zijn noodzakelijkerwijs min of meer vervloeiend, en dat niet alleen door de reeds genoemde wijzigingen, maar ook doordat sommige dialectische ‘eigenaardigheden’ wèl, andere weer niet als toelaatbaar worden aangevoeld, enkele vulgaire uitdrukkingen niet meer aanstoot geven, zekere germanismen en andere -ismen ingeburgerd raken, enz.

3. Ook bij het spreken van dit ‘Algemeen Beschaafd’ valt een zekere norm waar te nemen, die eveneens meerledig is in verband met de verschillende lagen, waarbij als voornaamste drie weer zijn te onderscheiden:

a.	de norm bij het lezen en spreken in het publiek;
b.	die bij de enigszins verzorgde gesprektaal;
c.	die bij het vertrouwelijk gesprek.

1) Onzerzijds is dit vraagstuk behandeld in het artikel Het gezag van een Algemeen Beschaafd (De Nieuwe Taalgids, 1914, herdrukt in Verz. Taalk. Opstellen I, 99 vlg.).

[p. 380]

Verder is ook een zekere speelruimte te constateren, zowel naar de kant van provincialismen als naar die van vulgarismen en zijn er ook wijzigingen gaande: het natuurlijke proces van de evolutie.

4. Wij missen het recht en het is taalkundig onwetenschappelijk hier te willen ingrijpen door eerst een standaard-uitspraak te gaan vaststellen en die dan voor te schrijven. Het enige wat ons te doen staat is de uitspraak van het Algemeen Beschaafd in een bepaalde tijd te beluisteren en daarna te beschrijven, mèt alle varianten, die niet storend aandoen.

5. Geheel los van dit alles staat de vraag of er niet naar enige verzorgdheid mag en moet gestreefd worden. Doch ook hierbij zullen de verbeteraars alleen dan het juiste pad bewandelen, als ze op bovenvermelde normen aansturen en niet op een zelfbepaalde gekunstelde uitspraak.