De Nieuwe Taalgids. Jaargang 29

[p. 325]

Over de uitspraak van de ij bij Huygens en Hooft.

Naar aanleiding van het artikel van de Redacteur in dit Tschr. XXVI, 178 heb ik een nader onderzoek ingesteld naar de rijmen bij Huygens en Hooft. Wat ik vond, maakt wel duidelijk dat de diftongische uitspraak van de ij nog niet algemeen was, wat ook blijkt uit de woordspelingen, die ik in navolging van het aangehaald artikel hier ook vermeld.

Behalve de t.a.p. vermelde plaatsen merkte ik op in de editie Worp VIII, 262: Constantin rijmend op 10. Ook Oudaen (Eymael, Trijntje Cornelisd^r., p. 94) laat Konstantijn rijmen op gezien. Daarentegen J. Corstius in een lofdicht (VIII, 362) Constantyn: sijn; eveneens Antonides Van der Goes Konstantijn: Rijn (ald. 363), Van der Burgh (II, 320) Constantijn: sijn en Huygens zelf II, 132: Constantijntje: voesterkijntje.

Verder:

I, 59:

De tanden vol fenijns van den spijtighen nijt
De geltgierige sorgh, pramen hem t' leven nijet

V, 239:

Kost een' stoof alle dingh met all haer' oogen sien,
Wat saegh sij menighen gesengden aers en dijen!

terwijl ib. 287 dijen rijmt op bedijen; z.o. Vondel's Taal § 24.

ib. 294:

Een slecht mensch most het wesen, die
Wat min verstands had als een Bie. (z. Ndl. Wb. II, 2564).

IV, 14:

In dese Wilderniss een dijner Israelyten,
En laet dit niewe Kleed mijn leven niet verslijten.

waarnaast VI, 47 de woordspeling

Van Israëliten, want het waeren ys're lieden, terwijl I, 138 Israëliten rijmt op verlieten.

V, 232.

Aen wijnighe Aert
Zyt gh'inden Haegh woonachtigh, Aert?
'Kwouw dat gh'er wat winachtigh waert:
Maer, hebt ghij 'thandwerck niet vergeten,
Soo moght het wel wijn-achtigh heeten.

VIII, 145.

Noch (op de Wijnstraet tot Dordrecht.)
Soo ging het, lang geleden,
Soo gisteren, soo heden,
En 'tis niet sonder reden
In wel bewijnde steden,
Gelijck de Wijn-straet swiert, soo swieren al de leden
Van die haer wijnigh, en niet weinigh en betreden.

[p. 326]

VII, 287,

Op Henricks volle Hoenderkot:
Een dingen weet ick voor gewiss,
Dat Henrick Haen en Hen-rijck is.

ib. 208:

Komt na den Haegh toe, Henrijck,
Daer wordt men met de penn rijck.

't Opschrift luidt: Aen Henrick.

Ook bij Hooft (ed. Stoett I, 276) rijmt Henrijck op schenrijk.

Zo vinden we naast de herhaaldelijk voorkomende rijmen van 't achtervoegsel -lijk op woorden als blijk, een enkele keer rijmen als ick: begeerlijck Hooft II, 155, strick: eewelick Huygens VI, 244 ick: loffelick ib. 308, prijsselick: ick VII, 200, ick: onredelick ib. 247 lichtelick: Ick VIII, 60, die op een min of meer toonloos worden van de ij wijzen.

Over rijmen als drij: bij Hg. IV, 198 enz. en ijder: wijder Hooft. II, 181 enz. zie men Prof. van Helten in Vondel's Taal § 24.

Hooft I, 192 rijmt Quirjten op versmijten.

Den Haag.

G. Engels.